NOVOSADSKO NASELJE JUGOVIĆEVO Na pisti i poligonu sada niču zgrade

Na velikoj površini koju je nekada zauzimao aerodrom „Jugovićevo”, iza niza poslovnih objekata („Jisk”, „Brikolaž”, „Roda”, „Uradi sam” ...) i zelenog pojasa stidljivo se pomalja kompleks „Sunčana strana”. Njega zasad čini šest energetski efikasnih zgrada sa 336 stanova, a biće ih sve više sudeći po čeličnim bogomoljkama koje pomaljaju svoje glave iz bučnih gradilišta. Osim toga, po planu detaljne regulacije severno od Bulevara vojvode Stepe koji je usvojen 2003. postoji ideja da se na prostoru nekadašnjih pista i poligona izgrade veliki sportski centar, park, škola i vrtić, ali je osnov za definisanje pomenutog prostora 4.000 stanovnika.

Istorijski najvažniji objekat na toj strani Novog Sada jeste nekadašnji vojni aerodrom, izgrađen još 1913. za potrebe Austrougarske, od kojeg je ostala kasarna, među sugrađanima poznata kao „Majevica”. Naziv je dobio 1928. po komandantu Prvog jugoslovenskog vazduhoplovnog puka Jovanu Jugoviću, poginulom na aero-mitingu u Pragu 1926. Iz desete sveske „Enciklopedije Novog Sada” dr Dušana Popova saznajemo da su spočetka postojale samo travnate piste sa hangarima na susednom Sajlovu, a da su tek 1916. podignuti kasarna, radionice i ostali objekti u službi aerodroma. Na istom mestu osnovana je i prva pilotska škola, te škole za izviđače, avio-mehaničare, rezervne vazduhoplovne oficire... Zna se da je do 1920. tu bila stacionirana i meteorološka stanica. Ovde su svakog 6. septembra, na rođendan prestolonaslednika Petra Drugog Karađorđevića, redovno održavana takmičenja za kraljev pehar.

Nakon bombardovanja i okupacije 1941. preuzimaju ga Nemci, te betoniraju 800 metara piste, koju će koristiti za letove prema Istočnom frontu.

– Dok su se na uskršnje jutro, 6. aprila 1941, stotine nemačkih bombardera valjale sa severa prema Beogradu, zadatak jedne njihove eskadrile bio je napad baze Vojnog vazduhoplovstva – kaže jedriličar, motorni pilot, maketar i član Upravnog odbora Aero-kluba Novi Sad Franja Nađbabi. – Lovačka avijacija je, osim aviona koji su se zatekli na „Jugovićevu” zbog remonta, bila razmeštena na rezervnim letilištima zbog proglašene neposredne ratne opasnosti. Kako je otpočeo napad, tako je u zaklone požurila sva zemaljska posada osim mladog pilota Stevana Mrnuštika, koji je pojurio prema svom avionu na stajanci ispred hangara, startovao motor i odmah dao pun gas da što pre poleti. To nije promaklo nemačkim lovcima, koji su mitraljeskim rafalima odmah zasuli usamljeni jugoslovenski avion na poletanju. Izrešetana letelica buknula je u plamenu, a teško ranjeni pilot se uspeo izvući. Metak mu je doživotno ostao u grudima, jer se zbog blizine kičme nije smeo izvaditi. A poživeo je sto godina i četiri dana. Zvanično najstariji Novosađanin, koji je svoju „ladu nivu” vozio bez naočara do 97. godine, bio je do smrti u decembru 2016. aktivan u sekciji veterana AKNS.

„Jugovićevo” će od oktobra 1944. ponovo postati domaći aerodrom, korišćen za oslobađanje Sremskog fronta. Do početka šezdesetih godina bio je aktivan: tu se nalazila baza 63. padobranske jedinice, koja je kasnije prebačena u Niš, te centar za padobransku obuku, kao i sedište aero-kluba.

– U uslovima političkog i vojnog pritiska i izolacije Jugoslavije nakon 1948. od strane Istočnog bloka, politički i vojni vrh države je shvatao značaj postavljanja rekorda i promocije u raznim oblastima, pa tako i u vazduhoplovstvu – dodaje Nađbabi. – Tada vojni instruktor padobranstva u Novom Sadu, bivši partizan i strelac letelice IL-2 na Sremskom frontu Janko Lutovac postavio je 1. juna 1950. svetski rekord u broju skokova u jednom danu, od kojih su priznata 132 jer prethodnih pet nije odrađeno u prisustvu komisije. Za to mu je 1969. dodeljena prva Zlatna medalja FAI. Svetske rekorde za žene postigle su naša klupska padobranka Zagorka Spičanović sa 25 skokova u jednom danu, Saša Kljajić, koja se prizemljila sa 120 metara, i Jelena Milanović, kasnije udata za proslavljenog asa Vujadina Boškova, koja je pomerila granice skokom sa 90 metara. Ovakve egzibicije su kasnije zabranjene, pa su pomenuti rekordi i sada važeći. Godine 1959. najbolje svetske rezultate u skokovima sa zadrškom i bez nje sa 6.200 i 6.600 metara, kao i u visinskim noćnim grupnim skokovima, postavila je naša legendarna padobranska ekipa koju čine Jovan Sandić, Sava Mijić i Laslo Andrija, dugo godina vodeći članovi reprezentacije Jugoslavije.

Slađana Milačić