MONOGRAFIJA O ALMAŠKOJ CRKVI Svedočanstvo trovekovnog postojanja

To svedočanstvo trovekovnog postojanja ispisali su nastojatelj Almaškog hrama protoprezviter-stavrofor Milivoj R. Mijatov i direktor Istorijskog arhiva Novog Sada Petar Đurđev, ali okosnicu tog dela, kako je naglašeno na promociji u prepunoj sali Galerije Matice srpske, čini „Letopis” Almaške crkve nekadašnjeg almaškog paroha Alimpija Popovića, koji prati prošlost svetinje od nastanka do 1958. godine.

Na promociji govorili episkop novosadski i bački Irinej, upravnica Galerije Matice srpske Tijana Palkovljević Bugarski, autori i konzervator Galerije Matice srpske Danilo Vuksanović.

– U knjizi se susrećemo s posebnošću ljudi, koja je svakako ogleda i u načinu na koji je sagrađen novi hram 1797. godine, treći po redu na istom mestu, bez rušenja postojećeg, veći od drugih novosadskih, premašujući predračunsku vrednost ispostavljenu za gradnju novog hrama čitavih 2.714 forinti – rekao je Danilo Vuksanović, misleći na Arsenija Teodorovića i Andreju Šaltistu koji su živopisali ovaj hram. – U monografiji čitamo kako je crkva zapravo obzidana da se ne bi remetio postojeći bogoslužbeni poredak i da se vernom narodu ne bi uskratilo poklonjenje čudotvornoj ikoni Majke Božje koja je kasnije u Buni 1848. godine nestala, da bi 1905. novosadski knjižar i štampar Arsa Pajević platio da, na istom mestu, slikar Uroš Predić izobrazi novu ikonu Bogorodice s malim Hristom u rukama.

Ovaj Bogorodičin tron, ali i učešće u slikarskim, kamenorezačkim i skulptorskim radovima, kao što su nacrti za izradu kamenih portala, pripisuju se drvorezbaru Aksentiju Markoviću, koji je ikonostas za Almašku crkvu završio 1791. godine. Dakle, kao da je sve smešteno u simboličke okvire mesta na kojem je crkva bila, obeležavajući tada, baš kao i u savremenom trenutku, duh jednog mesta, genius loci, zaštitničku funkciju osobenog pravoslavnog novosadskog hrama, u kojem su se sve umetnosti sjedinile u jednu lepu celinu, oslikavajući razdoblje kada je umetničko delo postalo beskrajna metamorfoza.

Govoreći u ulozi urednika tog kapitalnog dela, koje su fotografijama upotpunili đakon Miroslav Nikolić, Martin Candir, Branislav Lučić, Dušan Jocić, i izdavačka kuća „Platoneum”, Milivoj Mijatov je obajsnio hronologiju nastanka, ne propuštajući da se zahvali svima koji su na bilo koji način pomogli u tome. Zbog činjenice da su poštovaoci tog hrama pokazali veliku želju da bez naknade daju doprinos  izlasku iz štampe tog luksuznog štiva, izdavač – Crkvena opština novosadska je odlučila da povuče ne baš svakidašnji potez. Kao što je na samoj promociji knjigu o Almaškoj crkvi dobio svako ko joj je prisustvovao, tako će se ona naći na policama škola, kulturnih ustanova i inastitucija, crkvenih opština po Eparhiji bačkoj kao poklon izdavača.    

Z. Milosavljević