Iz gradskog arhiva: Komemoracija i govor o Jaši Tomiću
Iako Jaša Tomić važi za kontroverznu istorijsku ličnost (osuđivan je kao ubica Miše Dimitrijevića, optuživan da je antisemita), uživao je veliki ugled među građanima Novog Sada, a 22. oktobra će se navršiti 98 godina od smrti tog srpskog političara, novinara i književnika.
Bio je politički prvak u Srpskoj narodnoj slobodoumnoj stranci svoga tasta Svetozara Miletića, koja je 1891. godine postala Srpska narodna radikalna stranka. Iako nije imao zvaničnu funkciju u njoj, bio je neprikosnoveni vođa i važan politički činilac u životu našeg grada.
Nakon izlaska iz zatvora, nastavio je politički i novinarski rad i bio je jedan od najuglednijih političara na Velikoj narodnoj skupštini koja je u novembru 1918. godine proglasila prisajedinjenje Banata, Bačke i Baranje Kraljevini Srbiji. Po rečima arhivistkinje u Istorijskom arhivu grada Marije Đuričanin, u fondu „Gradsko poglavarstvo Novog Sada” čuva se smrtovnica Jaše Tomića izdata 22. oktobra 1922. godine, kao i Izvod iz komemorativne sednice gradskog Saveta koji sadrži pomen-govor inženjera, istoričara i bana Davida Dake Popovića.
– Govor je napisan na srpskom jeziku, na sedam strana, pročitan je na sednici 29. decembra 1922. godine, a na osnovu njega možemo zaključiti da su savremenici Jašu Tomića doživljavali kao rodoljuba, borca za nacionalne stvari i gradskog funkcionera – pojašnjava Marija Đuričanin. – U govoru, Daka Popović je objasnio da se, kako je kazao, takva ljudska gromada ne može sažeti u nekoliko stubaca, da njegov značaj nije samo u vrednosti pisanih dela, iako je bio vrli esteta i filozof koji je svojom sugestivnom govorničkom reči nadahnjivao ceo narod, šireći nove ideje, rodoljublje i nacionalni ponos preko svog lista „Zastava”.
Popović je nastavio izlaganje ističući Tomićevu borbu za emancipaciju, kulturu i ekonomiju, kao i za socijalnu pravdu, slobodu i jednakost, te podizanje morala i vere među običnim svetom.
– Jaša Tomić je u govoru opisan kao društveni reformator naprednih pogleda na svet, kosmopolita i nacionalista istovremeno – kaže naša sagovornica. – Citirane su i Tomićeve reči: „Radiš li u svom narodu, radiš za celo čovečanstvo”. Prošireni Gradski savet sednicu završava odavanjem počasti, kako su kazali, „neumrlom pokojniku”, u čiji spomen su članovi Saveta ustali i klicali „Slava mu!”.
S. Kovač