Dvesta dvadeset pet godina Karlovačke bogoslovije
Obeležavanje jubileja, 225 godina od osnivanja bogoslovskog učilišta u Sremskim Karlovcima, Bogoslovija „Sveti Arsenije Sremac“ započeće svečanom akademijom u nedelju, 10. novembra, na praznik svetitelja čije ime nosi, a nastaviti dogodine, kada je u planu naučna konferencija i izložba dokumenata, među kojima su i protokoli učenika, fotografija i predmeta koji svedoče o trajanju škole.
U planu je i izdavanje specijalnog broja „Karlovačkog bogoslova“, školskog lista, koji će se osvrnuti na proteklih 225 godina uz fotografije, od kojih najstarija potiče iz 1878.
Taj veliki jubilej, smatra sadašnji rektor Karlovačke bogoslovije protojerej mr Jovan Milanović, prilika je da se pitanje crkvene prosvete stavi u centar pažnje, kao i da se predstavi život i rad učilišta nekad, ali i sad, te istakne njegov značaj.
Bogosloviju, petogodišnju teološku školu internatskog tipa, danas pohađa 91 učenik iz Srbije i inostranstva, otprilike iz svih krajeva koje je obuhvatala nekadašnja Karlovačka mitropolija.
Predmeti koje izučavaju mogu se podeliti u tri grupe. Prvu grupu čine istorijski predmeti, pa tako đaci uče opštu i svetsku istoriju, opštu istorije crkve, istoriju Srpske pravoslavne crkve, biblijsku istoriju.
U drugu grupu spadaju teološki predmeti, a u treću jezici, budući da uče ruski, engleski, crkvenoslovenski, grčki, latinski i srpski. U nastavni program uvršćeni su im i predmeti iz oblasti metodike i didaktike.
– Bogoslovi se na temeljima hrišćanskog etosa i načina života uče zajedništvu i služenju drugome – ističe rektor Milanović. – Služiti drugome često podrazumeva da moraš preći preko sebe, a to znači boriti se sa svojim slabostima i iskušenjima i raditi na tome da budemo bolji ljudi. U tom previranju smo svi zajedno, i profesori i učenici. Bogoslovija je bila i ostala košnica iz koje izleće jato sveštenoslužitelja i, po našim procenama, završilo ju je više od 3.500 sveštenika.
Po rečima rektora Milanovića, renoviranje zgrade internata da bi se poboljšali uslovi boravka učenika, unapređenje informatičkih i tehnoloških kapaciteta škole, u okviru čega bi valjalo razmišljati i o takozvanoj pametnoj učionici, opremanje dnevnog boravka za đake, u kojem bi provodili vreme između nastave, deo je onoga što danas nedostaje tom učilištu.
Odluka o osnivanju generalne seminarije za potrebe obrazovanja svešteničkog podmlatka svih pripadnika pravoslavne veroispovesti u Habzburškoj monarhiji doneta je na Temišvarskom saboru 1790. Car Leopold Drugi je 13. maja 1791. imenovao Frajhera fon Strupija da preuzme u svoje ruke sve oko gradnje učilišta u Karlovcima. Na osnovu njegovog izveštaja, car je septembra iste godine objavio dekret kojim naređuje da se seminarija podigne u Karlovcima, „na mestu koje je predložio Strupi, obezbeđenom od požara i poplava, podalje od ostalih zgrada, na uzdignutom placu nedaleko od mitroplijske rezidencije“. Car je čak dekretom iz oktobra iste godine tražio da arhimandrit Jovan Rajić napiše udžbenik za buduće učilište, ali je on, ne slažući se s idejom o otvaranju seminarijuma, smatrajući ih tipično katoličkim institucijama koje rade po jedinstvenom nastavno-obrazovnom planu, taj predlog odbio, pa i to da predaje i sačini program i plan seminarije.
Veruje se da je pod uticajem Jovana Rajića i mitropolit Stratimirović bio protiv takvog učilišta i zalagao se za male dijecezalne klirikalne škole u sedištima eparhija i pod direktnom kontrolom episkopa. Promućurni mitropolit Stratimirović iskoristio je političku situaciju u monarhiji, tačnije, rat koji je Francuska objavila Austriji, zbog kojeg je dvor stegao kaiš i obustavio davanja za javne radove, i o svom trošku otvorio 1. februara 1794. godine malu klirikalnu školu za obrazovanje svešteničkog podmlatka iz sremske arhidijeceze, za koju je već izdejstvovao dozvolu, obezbedio školski prostor i izabrao protosinđela Petra Jovanovića Vidaka za nastavnika. Bio je to početak rada Bogoslovije koja je za 225 godina prošla kroz mnogobrojne poteškoće i iskušenja.