Arhiv grada: Sajlovo spominjano u spisima iz 13. veka

Naziv Zajol spominje se u darovnom pismu sačinjenom 24. juna 1237. godine, kojim je ugarski kralj Bela IV Belakutskoj opatiji poklonio „grad Peturvarad sa tri sela, Donji i Gornji Zajol i Bivaljoš“. Osim toga, među starijim meštanima postoji predanje da se na Klisanskom bregu nekada nalazio manastir, za koji se vezuje i nastanak imena Sajlovo, odnosno Isailovo. Navodno je ovaj deo grada dobio ime po monahu manastira Isaiji, koji je bio veoma poštovan u narodu.

Kako kaže direktor Istorijskog arhiva grada Petar Đurđev, u prošlosti je Sajlovo bilo karakteristično po pustarama, neplodnom i močvarnom zemljištu i pašnjacima, a mnogo manje po oranicama, voćnjacima i vinogradima, dok je zemlja pretežno bila u rukama vlastelina. Na salašima su stanovali radnici koji su radili na poljima, dok su gazde samo povremeno dolazili u obilazak.

- U 19. veku, na levoj strani Rumenačkog puta, porodica Jovana Polita, iz koje potiče poznati političar i publicista, bliski saradnik Svetozara Miletića, Mihailo Polit Desančić, imala je svoj letnjikovac. Osim lepo uređene kuće za stanovanje i pratećih objekata, oko letnjikovca bilo je 80 jutara zemlje, pod oranicama, vinogradima, voćnjacima i šumom – opisuje Đurđev.

Sajlovo se prostire između Avijatičarskog naselja, puta za Rumenku, industrijskih zona Sever i Jug, kao i železničke pruge za teretni saobraćaj.

- Matica srpska je na Rumenačkom putu krajem 20-ih godina 20. veka podigla namenske zgrade u koje je premestila Zavod Marije Trandafil za mušku srpsku pravoslavnu siročad - objašnjava Đurđev. - Izgradnja Zavoda započela je avgusta 1928. godine, a posle mnogih teškoća okončana je 15. juna 1929. godine. Za građevinske radove utrošeno je blizu dva miliona ondašnjih dinara, a za opremu je dato još oko 250.000. U skladu sa zaveštanjem velike dobrotvorke, tamo je bilo smešteno oko 30 dečaka bez roditelja, kao i dece koja su poticali iz izuzetno siromašnih porodica. Upravnik Zavoda Jovan Slankamenac, kao učitelj, držao je nastavu za decu tokom četvorogodišnjeg školovanja, a potom su mališani odlazili u grad u srednje škole, na zanate i u trgovine. Kraj doma je bila i ekonomija, na kojoj su dečaci obavljali lakše poslove. Danas je, u nekadašnjem sirotištu, smešten Naučni institut za veterinarstvo.

Prema rečima Đurđeva, na Sajlovu je u međuratnom periodu postojao hipodrom, sa pokrivenim tribinama, na kojem su održavane konjičke, galopske i kasačke trke.

- Na hipodromu dugo pre rata nisu držane trke, pa je taj prostor 1939. godine ustupljen Aero klubu za sportski aerodrom - pojašnjava Đurđev. - Od tamo su novosadski jedriličari iz grupe „Orao”, uz pomoć sportskih aviona, uzletali. Tribine hiopodroma su rastavljene i od drvne građe napravljen je improvizovan hangar za jedrilice. Kad se u leto 1940. godine izlio Dunav, i vojni aerodrom „Jugovićevo” takođe je bio poplavljen, te su na Sajlovo premešteni vojni avioni. Upravu nad aerodromom, udaljenom od „Jugovićeva” oko pola kilometra, preuzela je tada komanda Prvog vazduhoplovnog puka. Posle Drugog svetskog rata aerodrom „Sajlovo” služio je neko vreme, kao i ranije, za civilne jedrilice i sportske avione, a imao je i radionica za izradu i popravku jedrilica „Jastreb”. Sajlovački sportski aerodrom je služio sve dok nije podignut novi na Čeneju.

Nakon nasilne secesije i građanskog rata u bivšoj Jugoslaviji, veliki broj stanovništva iz Hrvatske i drugih krajeva bivše Jugoslavije na Sajlovu je našao svoj siguran dom. Na levoj strani Rumenačkog puta 1974. godine osnovano je Gradsko groblje koje se sve više širi i izgrađuje, te je nedavno podignut i krematorijum. Prepoznavši potrebe žitelja, Grad u poslednje vreme ulaže sve više novca u uređenje Sajlova, pa je nedavno otvoren i moderan vrtić.

S. Kovač