KO SU SVE POČASNI GRAĐANI TROIMENOG GRADA UPLETOG MEĐU KRIVINE BEGEJA Od sreskog upravnika do deda Avrama; Na spisku nema nijedne žene

Dugo se smatralo da ovaj banatski grad ima osam počasnih građana, ali je zrenjaninski istoričar Filip Krčmar, autor knjige „Počasni građani Velikog Bečkereka, Petrovgrada i Zrenjanina (1858 – 1994)”, utvrdio da ih ima tri više i da je prva takva titula dodeljena sredinom 19. veka.        

Sve donedavno za prvog počasnog građanina smatrao se mađarski političar Jokai Mor,  koji je pre svega bio i izuzetno plodan pisac, autor više od sto romana i hiljadu kratkih priča, prevođen na 25 jezika, kome je titula dodeljena 1893. godine. Onda su slučajno otkriveni počasni građani koji su sredinom 19. veka zauzimali važna mesta u javnoj upravi tadašnjeg Velikog Bečkereka. Među njima je bio i sreski upravnik Georg fon Emanuel, kome je Veliki Bečkerek titulu dodelio 1858. godine, u znak zahvalnosti za doprinos izgradnji bolnice. Povelju o tome Krčmar je slučajno pronašao i to je bio povod da napiše knjigu o 11 počasnih građana Zrenjanina, od kojih je većina zaboravljena.        

Posle Velikog rata počasni građanin postao je i Mihajlo Pupin, fizičar, pronalazač, naučnik svetskog glasa, profesor na Univerzitetu Kolumbija, nosilac jugoslovenskog odlikovanja „Beli orao” prvog reda, počasni konzul Srbije u SAD i dobitnik Pulicerove nagrade za autobiografsko književno delo „Od pašnjaka do naučenjaka”. Za počas nog građanina Velikog Bečkereka Pupin je proglašen 1921, a 12 leta kasnije tu titulu je poneo i Eduard Erio, čije ime i danas nosi jedna gradska ulica. 

Erio je bio francuski državnik, predsednik Vlade u tri mandata, ministar inostranih poslova, predsednik Parlamenta... Bavio se i književnošću, pa je još 1931. objavio knjigu „Sjedinjene evropske države”, ukazujući na ideju evropskog ujedi- njenja. Drugi svetski rat proveo je u nemačkom zarobljeništvu, a posle rata nastavio je da se bavi politikom i državničkim poslovima. Posle Velikog rata zbog bliskog savezništva Srbije i Francuske, postao je jedan od najpopularnijih svetskih političara na ovim prostorima.

Na zvaničnom gradskom sajtu navedene su dve ličnosti koje su titulu počasnog građanina ponele 1936, u vreme dok se grad zvao Petrovgrad. To su prvi predsednik Vlade Kraljevine Jugoslavije, ministar vojske i mornarice, general  Petar Živković, te još jedan negdašnji predsednik Vlade Kraljevine Jugoslavije, ekonomista Milan Stojadinović. Međutim, Filip Krčmar je prilikom promocije svoje knjige kazao da nema utemeljenja u poznatim i dostupnim dokumentima da je Stojadinović zaista dobio  status počasnog građanina, baš kao što se dugo verovalo da je počasnim građaninom proglašen i Uroš Predić, ali se to ipak nikada nije dogodilo.

Ali zato jeste za počasnog građanina Zrenjanina 1962. godine proglašen je Josip Broz Tito, vođa partizanskog pokreta u Drugom svetskom ratu a potom  ključna državna i politička figura nove  Jugoslavije punih 35 godina. Malo jače od decenije pošto ga je Zrenjanin proglasio počasnim građaninom, izabran je Tito i za doživotnog predsednika SFRJ i Saveza komunista Jugoslavije. 

Još jedna istorijska ličnost koja se vezuje za vreme partizana i komunizma ponela je zvanje počasnog građanina Zrenjanina, i to 1981. godine. Bio je to Jovan Veselinov Žarko, narodni heroj SFRJ, društveno-politički radnik, nosilac Partizanske spomenice, vođa oružane borbe naroda Srema. Posle oslobođenja zemlje obavljao je najodgovornije državne i funkcije u Savezu komunista Jugoslavije, a ordenom narodnog heroja Jugoslavije odlikovan je 1952. godine.        

Poslednji koji je proglašen za počasnog građanina, tačno pre tri decenije, bio je Dragoslav Avramović. Popularni deda Avram bio je doktor ekonomskih nauka, guverner Narodne banke Jugoslavije, dopisni član SANU i tvorac čuvenog antiinflacionog programa iz 1994. godine. Zahvaljujući tom programu zaustavljena je hiperinflacija u Jugoslaviji, jedna od najvećih do tada zabele-ženih u svetskoj ekonomiji. 

Željko Balaban