TRAGOVI MNOGIH VEKOVA ISPOD ŽUPNOG UREDA Arheološki iskopi otkrili NOVE - STARE činjenice o prošlosti Sremskih Karlovaca

Istraživanje manjeg obima između zidina tog objekta starog oko dva veka pružila su i još jedan dokaz da u centralnom gradskom jezgru Sremskih Karlovaca postoje tragovi života iz rimskog perioda što samo potkrepljuje tezu o slojevitoj prošlosti varoši.

Istraživanju obavljenom krajem februara i početkom marta arheološki tim Pokrajinskog zavoda za zaštitu spomenika kulture nije pristupio planski, nego se odazvao na poziv radnika koji su prilikom iskopa podova naišli na ljudske kosti i utvrdio da je potrebno obaviti dodatna ispitivanja.

- U okviru rekonstrukcije unutrašnjosti Župnog ureda građevinski radnici su skinuli sloj ispod poda od 30 do 40 centimetara u kom su bile rasute ljudske kosti što su prijavili nama - objašnjava arheolog u Pokrajinskom zavodu za zaštitu spomenika kulture Ivana Pašić. - Mi smo otišli na teren i ispostavilo se da je to bio sloj zemlje donet s nekog drugog mesta zajedno sa ljudskim kostima kako bi se formirala podloga za pod. Dakle, nije bilo reči o nalazu grobova in situ sa skeletom. Bez obzira na to, odlučili smo da uradimo iskopavanja da bismo ustanovili šta je u unutrašnjosti  ispod tog nasutog sloja.

Ivana Pašić kaže da  zbog uslova unutar građevine, rizika od urušavanja i opasnosti po stabilnost objekta, nisu mogli da se prave  široki iskopi niti mnogo ići u dubinu. Na nekoliko mesta gde je bilo moguće otvorili su arheološke sonde i ipak došli do zanimljivih otkrića.

- Jedno do njih je zid srednjovekovne crkve sa kontraforima - priča Ivana. - Za nju se zna iz istorijskih izvora. Kao ruševina stajala sve do 18. veka dok nije izgrađena postojeća rimokatolička crkva na istom mestu. Na osnovu nekih ranijih iskopavanja, obavljenih isto na malim površinama, pretpostavlja se da je deo zida stare uklopljen u novu crkvu. Nije novo, ali je značajno otkriće još jednog dela zida, što potvrđuje da je sadašnji Župni ured spoljnim severnim zidom nalegao na zid starije crkve. Starija crkva, koliko smo mogli da konstatujemo na osnovu iskopa, je prepravljana i nadograđivana. Mi smo naišli na najstariju fazu koja je građena od kamena i sa velikim kontraforima, odnosno bočnim kratkim zidovima pod pravim uglom u odnosu glavni zid crkve.

Pašićeva napominje da se crkva o čijim ostacima je reč, pominje još u zapisima iz turskog perioda, zatim iz prve polovine 18. veka. Zapadni putopisci koji su obilazili naše krajeve su ostavili zabeleške o njenim ruševinama, koji su vekovima tako stajali, sve do gradnje nove.

Prema zapisu Đuzepea Avančija iz 1700. godine, objavljenom u knjizi „Sremski Karlovci i strani putnici i putopisci kroz vekove“ dr Žarka Dimića, navodi se da se u Karlovcima nalaze ruševine stare katoličke crkve. Opat Bonini 1702. godine daje detaljniji opis. On kaže da se „u Karlovcima nalazi jedna rimokatolička crkva. Ima zidove, ali je otkrivena i napuštena. Duga je 40 i široka devet lakata. To je ona crkva za koju se priča da je nekada pripadala benediktincima.“

- Mi nismo, uzimajući u obzir okolnosti za rad, mogli da se spustimo do slojeva koji bi nam omogućili  precizno datovanje zidanja građevine - kaže Ivana. - Neki stariji straživači smatraju da je to bila benediktinska crkva iz, otprilike 13. veka. Nemamo na osnovu čega da tvrdimo da je to tačno, ali jeste iz perioda srednjovekovne Ugarske države. Osim nalaza srednjovekovne crkve, naišli na oko dva metra dubine na građevinu iz rimskog perida. U pitanju su masivni zidovi od kamena, lepo izgrađeni. Mi smo „uhvatili“ jedan ugao te građevine u gabaritima Župnog ureda, ali ona zapravo „izlazi“ na Trg Branka Radičevića gde su takođe u ranijim iskopavanjima malog obima, otkriveni zidovi iz rimskog doba. Još uvek nemamo sve elemente da bismo znali o čemu je reč. Nažalost, zbog toga što smo radili u tako skučenim uslovima i obimu, spustili smo se na dva mesta do  površine tog zida, ali nismo mogli dalje zbog bezbednosti.

Napominje da bi, kada se budu obavljali neki drugi radovi, a spominje se uređenje centralnog karlovačkog trgu u dogledno vreme, trebalo uključiti arheologe i istražiti taj kompleks, koji je najstariji horizont iz rimskog perioda. U Magistratu, preko puta Župnog ureda i crkve,  je pre više godina nađen rimski grob. Od ranije je poznato da je na tom mestu postojalo rimsko naselje.

 - Naš  nalaz u Župnom uredu kazuje da je to bila značajna građevina s obizom na  veličinu i način građenja zidova -  priča Ivana. - Oni su masivni, široki oko metar i po i više. U tim slojevima od dva metra zemlje, od rimskog do današnjeg nivoa, ima još nalaza iz srednjeg veka. Našli smo pored zidova bazilike nekoliko grobova, delimično oštećenih, koji su verovatno iz poznog srednjeg veka, ostatak  zidane peći. Sve smo to dokumentovali. Imamo plan sa pozicijom tih zidova , fotografije, crtež što zahtevaju arheološka istraživanja. Karlovci dosta toga još kriju iz starije prošlosti. To što se do sada zna nije dovoljno prezentovano, osim u muzeju. Ovo može biti zanimljiva priča za turističku prezentaciju  Karlovaca.

Zorica Milosavljević