UZ IZLOŽBU MAJE MILANKOVIĆ „IDENTITETI” U MATICI SRPSKOJ Novo čitanje tradicije

Umetnost gledanja ne može dovoljno učiniti ako u očima slikara nema iskrenog plama, snage i ljubavi. Opšta mesta odgurnutih pojmova sve manje deluju u otuđenom svetu savremenosti, ispunjenom demonskim vestima o smrti u neprekidnom ratu koji izjeda čovečanstvo. Sve je umnoženo u glasnom nadvikivanju suprostavljenih strana u jezivom ođeku bez početka i kraja. Slikarstvo Maje Milanković pomaže nam da se buka i nesklad ponište u iskrenom i slojevitom naumu da slika bude predstava verujućeg bića, otelotvorenje čiste kreacije bez kompromisnih kočnica svakodnevnog života.

Na njenim kompozicijama izviru fragmenti celine pravoslavnih hramova materijalizovani u brojnim živopisima. U pitanju su mnogostruki nivoi potrage za biranim detaljima likovne raskoši u kojoj se izvorni naum freskopisca udružio sa vremenom koje je uz njega trajalo, kako bi konačno, gestom Maje Milanković ostvarilo fenomen nalik palimpsestu. Slikane površine Maje Milanković detektuju obrise raznorodnih, kroz vekove nestalih ali nikad izgubljenih obličja srpskog nasleđa. Ono što gradi sliku ujedno je i upućuje u domen doživljenog, promišljenog i u sadašnjem trenutku, zaustavljenog trenutka, bojom, potezom i linijom. Odsustvo opisne, strogo omeđene forme nadomešteno je pažljivim usmerenjem slikarke na fakturu posnog zida ili ritam ugrebanih slova naših davnih prethodnika koji su naslonjeni na zidove manastira ostavljali svoj molitveni zalog budućnosti. Likovno je u funkciji inter- pretacije viđenog, toliko puta dosegnutog blaženstva.

Putevi slikarskih nadahnuća Maje Milanković neprestano su fokusirani na odnose između ritmovanih ponavljanja apstraktnih šara i okom uvećanih segmenata monumentalne celine zapisa ktitora. Simboličnost ispisanih ćiriličkih slova ohumanjena je i dinamizovana slobodnim pokretima četke u ovlaš naznačenom crtežu slikanog motiva. Ta namerna nedefinisanost rezultat je slikovne obnove načela individualnosti u želji da se realitet vidljivog sveta umetnički preobrazi. Redukovanjem svekolikog mnoštva kojim obiluje unutrašnjost srpskih manastira i crkava, Maja Milanković donosi mogućnost novog čitanja tradicije savremenim slikarskim postupkom. Na taj način, njen rad se indirektno nastavlja na slikarska dostignuća Aleksandra Tomaševića ili Lazara Vozarevića. Iskustvo posmatranja srednjovekovne srpske umetnosti koristio je i čuveni Petar Lubarda kada je čitavom svetu pokazao kako tekstura freskopisa može biti povod ali i uporište za građenje ubedljive savremene slike.

Ipak, Maja Milanković slikajući velike formate, pomera granicu uslovljenu odabranim motivom koji je prethodno razgradila, svesna vizuelne dimenzije koju će osvojiti. U toj pobedi slikarskog obnavljanja i oslobađanja stvaralačkog napora, autorka ovim ciklusom usklađuje modernu i drevnu koncepciju slike. Pigmentima stvara naslućene forme kružnih pečata, delove slovnih znakova i arhijerejskih odeždi, dok se na pojedinim slikama sve ne pretvori u laki potez, poput pera ili latice, u eteričnoj energiji ekspresivnog zamaha. Slikarstvo Maje Milanković zapravo je likovna posveta Zavetu kosovskog nebesnog venca koji bdi nad našim grešnim dušama, opominjući nas na ovozemaljsku muku i radost, uz čvrsto postavljen, visoko uzdignuti krst čija nesaglediva senka opisuje naše trajanje.

Danilo Vuksanović