U SREMU POSLEDNJA PRESTONICA SRPSKIH DESPOTA Pokrajina finansira nastavak istraživanja Kupinika

Ugovore vredne ukupno 276 miliona dinara u oblasti zaštite kulturnog nasleđa, savremenog stvaralaštva, za projekte od značaja za kulturu i umetnost nacionalnih manjina – nacionalnih zajednica, kao i za crkve i verske zajednice na teritoriji AP Vojvodine, uručila je nedavno pokrajinska sekretarka za kulturu, javno informisanje i odnose s verskim zajednicama Aleksandra Ćirić Bošković. Zamenik predsednika opštine Pećinci Zoran Vojkić primio je ugovore koji se tiču nastavka arheoloških istraživanja na lokalitetu Kupinik i radova u okviru Etno parka u Kupinovu. 

- Za sufinansiranje troškova projekta „Kupinik – poslednja prestonica srpskih despota – Arheološka istraživanja i iskopavanja u 2024. godini” dobili smo od Sekretarijata četiri miliona dinara, dok će Opština Pećinci iz lokalnog budžeta izdvojiti 300.000 dinara. S obzirom na to da su prva ozbiljna istraživanja tvrđave Kupinik izvršena 2020. godine, a da su 2021. počela sistematska arheološka istraživanja na terenu, sredstva dobijena po ovom konkursu biće iskorišćena za nastavak istraživanja - rekao je Vojkić. 

Drugi ugovor tiče se troškova projekta „Radovi na konzervaciji, restauraciji i adaptaciji objekta u okviru Etno parka Kupinovo u Kupinovu”. Za taj projekat Opština Pećinci dobila je 1,2 miliona dinara. Opština Pećinci je poslednjih godina, prepoznajući značaj Kupinika, kao nepravedno zaboravljenog srednjovekovnog utvrđenja, izdvojila sredstva za otkup zemljišta i rešavanje imovinsko-pravnih odnosa, te omogućila i sufinansirala arheološke kampove i istraživanja. 

Ostaci utvrđenja su na teškom terenu, na malom ostrvu u mrtvaji Save, na obodu današnjeg specijalnog rezervata prirode Obedska bara. U istorijskim izvorima prvi put se pominje krajem 14. veka u poveljama kralja Žigmunda Luksemburškog iz 1387. i 1388. godine. Prvi srpski velikaš koji u posedu ima Kupinik je Stefan Lazarević, koristi ga njegov vazal Radič Postupović. Nakon Stefana dobija ga Đurađ Branković, verovatno 1427. godine. Kasnije se kao vlasnici pominju Vuk Grgurović i ostali Brankovići, Đorđe i Jovan. Poslednji su Kupinik držali udovica Jovana Brankovića Jelena (Jakšić) i njen sin iz drugog braka Stefan Berislavić. Osmanskim zauzimanjem Beograda i Srema 1526. Kupinik gubi značaj. 

Kupinik spada u takozvane vodene gradove, nepravilne četvorougaone osnove (57 x 57 m) sa isturenom šestougaonom, osmougaonom i kružnom kulom na uglovima. Kule su bile povezene masivnim bedemima oko kojih je postojao rov dubine oko tri metra i širine oko 17 metara. Ulaz je bio kroz petu kulu na sredini severoistočnog bedemskog zida. Zidovi su građeni od lomljenog kamena spolja obloženog opekom.

U neposrednoj blizini Kupinika se nalazi i crkva Svetog Luke koju je podigao despot Đurađ Branković. Smatra se da je to najstarija srpska pravoslavna crkvena građevina u krajevima severno od Dunava i Save. 

Lokalitet kao vredna istorijska nacionalna baština i poslednja prestonica srednjovekovne srpske države u teritorijalnoj nadležnosti je Zavoda za zaštitu spomenika kulture Sremska Mitrovica, a u istraživanje su se uključile i druge relevantne institucije, od Ministarstva kulture i Pokrajinskog sekretarijata za kulturu, Matice srpske i Narodnog muzeja. 

Od sistematskih istraživanja očekuje se da prikažu kako se 70 godina posle pada Smedereva, srpska srednjovekovna država još čuvala u Kupinovu, kroz Brankoviće koji su bili veliki ktitori, koji su obnovili manastire i podigli Krušedol.  

Foto: Opština Pećinci