NARODNI MUZEJ U BELOJ CRKVI BAŠTINI OKO 10.000 PREDMETA
U Narodnom muzeju u Beloj Crkvi, na prostoru od oko 200 kvadratnih metara, prošle godine otvorena je stalna postavka bogate istorije koju ovo mesto ima. Muzej je osnovan 1877. godine, a kako je za „Dnevnik” objasnio direktor Narodne bibilioteke i muzeja u Beloj Crkvi Igor Vokoun, povod za njegovo formiranje su bile pronađene kosti mamuta na reci Karaš, koje je tadašnje stanovništvo donelo u Magistrat. Belocrkvanski Narodni muzej je inače najstariji muzej na teritoriji Vojvodine, pokazalo je jedno dugogodišnje istraživanje. Danas se u njemu čuva oko 10.000 istorijskih predmeta, dok ih je oko 2.000 kategorisano u kulturna dobra.
– Muzej je radio kao samostalna institucija u okviru Magistrata, a 1954. godine biva preseljen u kuću na adresi na kojoj se i danas nalazi – priča Vokoun. – Sve do 1979. godine funkcioniše kao samostalna institucija, kada se priključuje Centru za kulturu, u čijem sastavu je do 2003. godine, a onda prelazi pod okrilje Narodne biblioteke, kao organizaciona jedinica. Postepeno smo, adaptacijama prostora, napravili u prizemlju kamerni galerijski prostor, dok su na spratu, u nekoliko prostorija, raspoređene stalne postavke.
U prvom delu muzeja je sažeta istorija institucije, koja posetioce upoznaje s portretima ličnosti od značaja za postojanje muzeja. Izloženi su i nekadašnji plakati koji ukazuju na promene kroz vreme.
– Nalazišta se hronološki mogu gledati od neolita, preko tragova starčevačke i vinčanske kulture, do poznog srednjeg veka. U stalnoj postavci smo odabrali najreprezentativniji materijal, tako da pokrijemo sve periode koji su ovde zastupljeni, od neolitskih figurina preko bronzanih urni do rimskih fibula i srednjovekovnog mača. Najpoznatiji i najznačajniji predmet pronađen na teritoriji Bele Crkve su Dupljajska kolica, i to dva primerka, krajem 19. veka. Jedna sadrže barske ptice, dok su druga bez njih. Kolica sa pticama čuvaju u Narodnom muzeju u Beogradu, a primerak bez barskih ptica je u Gradskom muzeju u Vršcu. Od Narodnog muzeja u Beogradu tražili smo i dobili repliku kolica radi izlaganja u našoj stalnoj postavci, s obzirom na to da se radi o ikoničnom predmetu sa ovih prostora.
Nominacija za muzej godine
Ove godine je Narodni muzej u Beloj Crkvi bio nominovan za „ICOM” nagradu za muzej godine za 2022. godinu. Direktor Igor Vokoun kaže da, s obzirom na to kakva je bila konkurencija, ogroman je uspeh i velika čast biti uopšte u nominaciji. Nagrada se inače dodeljuje za izuzetan doprinos razvoju muzejske delatnosti, nesvakidašnju i angažovanu posvećenost proučavanju, zaštiti, prezentovanju i interpretaciji kulturne baštine, a za 2022. godinu, kao najbolji u Srbiji, proglašen je Muzej savremene umetnosti u Beogradu.
Prekoputa arheoloških predmeta nalazi se prostor, koji čuva lokalni ikonopis s kraja 19. i početka 20. veka, uz još neke važne predmete. Njegova specifičnost ogleda se u kombinaciji srpskog i rumunskog pravoslavnog ikonopisa, a direktor muzeja objasnio je da je tada srpska crkva angažovala rumunske umetnike, a bilo je i obrnutih situacija.
– Imamo barjak s početka 19. veka, sa prikazom Svetog Spiridona, a sa zadnje strane su čizma, cipela, papuča i parče kože – objašnjava direktor. – Takođe nam je šezdesetih godina iz crkve iz Grebenca stigao poklon, sa jedne strane prikaz Svetog Nikole, a sa druge je oslikan Sveti Spiridon sa natpisom na rumunskom. Ta zastava je s početka 20. veka.
Sledeća sala, u kojoj se organizuju koncerti, promocije knjiga, književne večeri i druge kulturne manifestacije, posvećena je nekadašnjim Belocrkvanima...
– Nasuprot tome nalazi se velika slika dolaska Mađara u Panonsku niziju – priča naš sagovornik. – Delo je rađeno po naruybini Magistrata 1896. godine, a tu verziju je radio lokalni slikar Georgije Putnik, po uzoru na original koji je naslikao Mihalj Munkači. Kontrast ambijentu 19. veka daju dve skulpture iz ovog vremena, smeštene u sredini sale, jer želimo da istaknemo činjenicu da sakupljamo i savremenu umetnost.
Sledeća prostorija otkriva istoriju Banatske vojne granice. Bela Crkva je u drugoj polovini 18. i gotovo celom 19. veku bila u njenom sastavu, tačnije do 1872. godine, dok granica nije ukinuta. Tada Bela Crkva ulazi u sastav Tamiške županije.
– Čitava vojna granica imala je za cilj da bude živi štit Austrije od upada Turaka sa Dunava – dočarava slike rečima Vokoun. – Postavka počinje tanjirom, na kom je oslikana scena kada Jan III Sobieski ulazi u oslobođeni Beč. Priču zatim prati slika oslobađanja Budima od Turaka na čelu sa Eugenom Savojskim. Kod nas se u zbirci izdvaja i oružje iz 18. veka. Postavljeno je i nekoliko grafika, Sveti Petar i Pavle, zaštitinici Bele Crkve. Pored je druga grafika na kojoj se vidi izgled grada iz 1852. godine sa scenom dolaska cara Franca Jozefa u Belu Crkvu. Neka vrsta kontrasta čitavoj vojnoj istorijskoj priči je deo u sali sa tabloima i materijalom koji se odnosi na pevačka društva, preteče današnjih udruženja građana. Još jedan bitan predmet su dva albuma, koja sadrže fotografije karnevala iz 1913. i 1914. godine, a tu je izložen i velosiped, bicikl za koji se veruje da je korišćen za karnevalske dane.
I. Bakmaz
Foto: F. Bakić