Zvučna maštovitost
Tradicija „Rosi festa“ koji je ovog februara zaokružio svoje šesto izdanje, da prikazuje nepoznate, izgubljene, zaboravljene, ili bar retko izvođene, ali i nove, pa i konkursne kompozicije inspirisane jevrejskim duhovnim nasleđem, nastavljena je i najnovijim programima, krunisanim prvi put u Beogradu predstavljenim oratorijumom Ester Kristijana Đuzepa Lidartija.
Stvaralaštvo ovog italijanskog autora (rođenog Bečlije) uglavnom nepoznatog i najvećim muzičkim znalcima, stilski situirano između kasnog baroka i ranog klasicizma, prvi put kod nas otkriveno putem ovog predklasičnog vokalno-instrumentalnog ostvarenja, zasijalo je pred punim auditorijumom Velike scene Narodnog pozorišta zahvaljujući dirigentu Stefanu Zekiću (idejnom tvorcu, osnivaču i umetničkom direktoru manifestacije) i Festivalskom ansamblu u simplifikovanoj, ali i vrlo sugestivnoj i efektnoj inscenaciji Ane Grigorović (takođe članice autorskog tima „Rosi festa“).
Petoro solista, združeni članovi horova „Braća Baruh“ i Umetničkog ansambla Ministarstva odbrane „Stanislav Binički“ i Jevrejski kamerni orkestar, učinili su, dajući sve od sebe, da sa zanimanjem pratimo raznolika raspoloženja Lidartijevog dela, odlično realizujući njegov celokupni harmonsko-melodijski slog u skladu s uzorima epohe. Komponovan po engleskom libretu na osnovu biblijske priče o persijskoj kraljici Ester (jevrejskog porekla) koji je za svoju drugu verziju istoimenog oratorijuma iz 1732. godine koristio i slavni Hendl, sada u adaptaciji i prevodu na hebrejski jezik (verovatno po naruybini jevrejske zajednice iz Amsterdama) mantovanskog rabina i pesnika Jakoba Rafaela Saravala, četiri decenije mlađi opus predstavlja najdužu i sadržajno najbogatiju kompoziciju jevrejske muzike 18. veka. Namenjeno predstavljanju za praznik Purim, delo je posle praizvođenja 1774. bilo zaboravljeno sve do 1997, odnosno pronalaska i rekonstrukcije izgubljene partiture i njenog novog života, započetog maja 2000. godine u Jerusalimu na dan proslave 75. godišnjice Jevrejskog univerziteta, a potom nastavljenog s nekoliko prikazivanja i u Monpeljeu, Barseloni, San Francisku, Bostonu.
Beogradsko predavanje, prvo u našem delu Evrope, osmišljeno je u polukoncertnom-poluscenskom obliku, koji, manje sputan tradicionalnim operskim modelom, dozvoljava slobodnije razvijanje svoje prirodne težnje za dramatikom, a potpunu i pravu teatarsku postavku na ovaj način delimično ostvaruje. Stoga je Zekićevo muzičko tumačenje bilo usredsređeno na emocionalnost, pa tako i na instrumentalno vođenje solističkih i horskih glasova, samo na momente ukazujući na opersku teatralnost. Ličnu dramu osećajne i ranjive, ali i odlučne i domišljate naslovne junakinje koja spasava svoj narod od progona iz rodnog doma, donela je izvanredna Aneta Ilić, sopranistkinja vrsne, baroknom i klasicističkom maniru prilagođene interpretativne tehnike i izražajnosti, dajući liku i crte velike hrabrosti i snage. Ni ostalim pevačkim dometima, Sofije Pižurice kao pripovedača precizno i razgovetno izgovorenih rečitativa (Izraelka), odmerenog i dostojanstvenog Marka Živkovića (kralja Ašahverosa), zloslutnog Vuka Zekića (visokog službenika Hamana) koji je kratkim, ali upečatljivim nastupom uneo moćan kontrast i osećaj straha, i, posebno mladog tenora Mladena Prodana kao Esterinog strica Mordehaja, koji je predano odgovorio svim vokalnim zahtevima (u duhu kasnobaroknoe opere pisane) raskošne i vrlo opsežne koloraturne partije.
S vokalnim solistima bili su prisno usklađeni svi odgovori i doživljaji hora (raspoloženih mladih članova „Braće Baruha“ i „Stanislava Biničkog“), koji ovde nije Hendlovski monumentalan, već više osvaja finim kamernim zvukom. Maštovitom rediteljskom rukom Ane Grigorović, modernizovanim „video-artovskim“ rešenjima i originalnom scenografijaom Dunje Kostić, spretno raspoređen u upečatljive scenske slike, dopunjene neobičnim, ali dobro konotiranim kostimima Sare Blam i dominantnom plavom šminkom Marije Todorović i Hane Salom, ceo ansambl u kom su dirigent i vrlo angažovan orkestar saglasno održavali i podcrtavali razigranu atmosferu, doprineo je da savremeno čitanje drevnog starozavetnog sadržaja bude fino usaglašeno s galantnim stilom, umetničkim izrazom i senzibilitetom Lidartijeve muzike – počev od trodelne, po uzoru na italijanski tip uvertire pisane uvodne numere, preko rečitativa, arija, dueta i horskih tačaka, do jasnih harmonskih sazvučja i sugestivno definisanih ekspresivnih kontrasta. Svim učesnicima spremnim da zajedno realizuju što je moguće bolje predstavljanje, nastojeći da se približe stilski primerenoj interpretaciji, zvučnoj maštovitosti i odgovarajućoj atmosferi prvog jevrejskog oratorijuma Ester, mogu se uputiti najlepše pohvale, uz nadu da će im se omogućiti još ogledanja pa i snimanja njegove „beogradske verzije“. A tome u prilog govori i činjenica da on predstavlja i jedan od zanimljivih primera multikonfesionalnosti, multikulturalnosti i spajanja različitih kultura i umetničkih nastojanja svojih autora i inspiratora o kojima se danas toliko govori.
Marija Adamov