Odlazak velikog ktitora somborskog Gradskog muzeja Zorana Stošića Vranjskog

Menjale su se države i državna uređenja, ali nepromenljiva je ostala sklonost samih Somboraca da učine sve ne bi li njihov gradski muzej, zahvaljujući svom fundusu, bio uvršten u vrhunske muzeološke institucije. Počev od znamenitog Ištvana Ivanjija, preko Ede Margalića do dr Radivoja Simonovića, najzelenijoj varoši u ovom delu Evrope nije nedostajalo entuzijasta koji su svoj ceo radni vek posvetili unapređenju fundusa varoškog muzeja. 

Jedan od takvih nesebičnih Somboraca, ne rođenjem ali definitivno duhom i stvaralaštvom, je, na žalost, uoči ove godine napustio zemljin šar, ali kao što to obično biva, zahvaljujući njegovom vlastitom delu ali i pregalaštvu u opremanju muzeja, sva je prilika da će ime Zorana Stošića-Vranjskog, čiji legat u Gradskom muzeju Sombor broji 89 slika, 55 crteža i bogatu dokumentaciju o životu i radu ovog umetnika, ostati zlatnim slovima upisano u gradsku povesnicu. Baš kao što su nezaboravljeni svi oni koji, doduše nisu ovdašnji kolenovići, ali su svojim zalaganjem na promociji grada u kome su se afirmisali i živeli, stekli neprolaznu zahvalnost.

Zoran Stošić Vranjski, srpski slikar i pisac, rođen je 8. jula 1936. u Vranju od oca Josifa,  nastavnika muzike, i majke Jelene, poštanske službenice, da bi kao nadareni mlad čovek slikarske studije završio u Beogradu na Višoj pedagoškoj školi 1961. godine slikarskom odseku u klasi profesora Ante Abramovića. Prvu samostalnu izložbu imao je u rodnom Vranju 1955. i mada je samostalno izlagao više od 130 puta, možda i najdraži poduhvat mu je bio to što su institucije njegovog rodnog Vranja i novog doma, Sombora, od 1992. godine dobijali Stošićeve radove u okviru legata, što su dva muzeja 2018. ovekovečili zajedničkim izdavanjem monografije umetnika pod nazivom „U prostranstvu slike”.

Osim u likovnoj umetnosti Stošić se, pored svog obimnog pedagoškog rada, izražavao i kao veoma zanimljiv pisac likovne esejistike, pa su mu tako objavljene knjige i sabrane rasprave o likovnoj umetnosti „Dvanaest testamenata gradu Vranju“, „Žitija slikara“, „Slikarska kazivanja“, „Prikazanja fruškogorskih manastira i slikarska priključenija“ i „Kosmos nad Vranjem“. U okviru svojih studijskih putovanja posetio je Austriju, Italiju, Švajcarsku, Nemačku, Mađarsku, Slovačku, Grčku i hilandarsku Svetu Goru. Prilikom boravka članova posade Apolo 15 u Novom Sadu 1976. godine Stošić je poklonio astronautima svoje slike inspirisane Mesečevim predelima, prilikom čega je jedan od astronauta, Yon Irvin, tada izjavio: „Slike koje smo danas dobili zaista izgledaju kao teren na Hadlijevoj brazdi na koju smo se spustili!”. Upravo tim povodom Stošić je NASA-e dobio medalju za slikanje kosmosa i priznanje od Instituta Smitsonijan, kojih se odrekao tokom agresije NATO na našu zemlju 1999.

Kako navode stručni poznavaoci njegovog dela, slikar kosmosa i pravoslavnih monaha, pomirio je u svom radu moderni izraz, čak u veoma smelim rešenjima u ključu asocijativnog slikarstva i apstrakcije, sa duhovnim vertikalama usmerenim prema večnim istinama. Slikarstvo kosimičkih predela obasjanih svetlošću koja nema svoj fizički izvor spajalo se sa licima monaha i njihovom duhovnom svetlošću. 

M. Mć