Sudbina najmanjih ostrvskih država na svetu

Iako su proglasile nezavisnost, Sent Kits i Nevis, Nauru i Tuvalu bore se da opstanu, kako finansijski nakon što rudna i prirodna  bogatstva mahom nestaju, tako i iznad mora, budući da globalno zagrevanje polako gricka već male površine njihovih teritorija. 

Federacija Sent Kits i Nevis (Sveti Kristofer i Nevis) mala je ostrvska država u Karibima površine 261 kilometara kvadratnih, a osma je na listi najmanjih država na svetu. Manje (Nevis) i veće (Sent Kits) ostrvo razdvaja nekoliko kilometara mora, a ima oko 54 hiljade stanovnika prema popisu iz 2016. godine. 

Kristofor Kolumbo je 1493. godine otkrio veće ostrvo i nazvao ga Sveti Kristofer, po njegovom svecu zaštitniku, a manje „Nevis”, što znači sneg. Uprkos Kolumbovom dolasku, kolonizacija nije počela nešto više od veka. Dolaskom Francuza i Britanaca 1623. godine, Sent Kits postao je polazna tačka dalje kolonizacije karipskih ostrva. Težnju da iskorene, porobe i proteraju narod Kalinago koji je tu živeo i otmu im zemljište, ostvarivali su sistemskom, ideološkom propagandom protiv njih, ali kako su nastavili da pružaju otpor, nad njima je 1626. godine sproveden masakr. Francuska i britanska uprava smenjivale su se do 18. veka, da bi na kraju ta dva ostrva završila u britanskom posedu. 

Punu samostalnost Sent Kits i Nevis su dobili tek 1983. godine, da bi 1998. Nevis pokušao da se odvoji referendumom, ali neuspešno. Inače, ta federacija bila je najveći izvoznik šećera, a sada je turizam jedan od glavnih izvora prihoda, te su plantaže mahom zamenjene hotelima.  

Treće mesto na listi najmanjih država na svetu, nakon Vatikana i Monaka, zauzima republika Nauru, koja je ujedno i najmanja republika na svetu. Iako desetak hiljada ljudi živi na 21 kilometru kvadratnom, Nauru je zemlja sa najvećom stopom gojaznosti i dijabetesa. 

Nalazi se u Mikroneziji u Okeaniji, te su prvi narodi koju su tu živeli bili su Polinežani i Mikronežani. Ostrvo je 1798. godine otkrio britanski kapetan Yon Fern i nazvao ga  „Prijatnim ostrvom”, zbog naravi meštana. Krajem 19. veka, Nemci su ga kolonizovali, nakon što su otkrili da je ostrvo zapravo fosfatna stena, te je njegova eksploatacija počela 1907. godine. Nakon Prvog svetskog rata, Nauru je zauzela Australija, a sa Novim Zelandom i Ujedinjenim kraljevstvom se udružila 1923. godine. Njihove vlade napravile su komisiju za vađenje fosfata i nastavile eksploataciju. Nauru su 1942. godine zauzeli Japanci, i deportovali 1.200 Nauruanaca kao radnu snagu za potrebe rata na obližnjem ostrvu, od kojih je skoro polovina umrla. Ostrvo je nanovo osvojila Australija i vratila preživelo stanovništvo. Samostalnost je proglašena 1966. godine, a nezavisnost 1968.  Kao nezavisna republika, Nauru je napravila lokalno društvo za vađenje fosfata i nastavila sa radom u rudnicima 1970. godine, što je državu dovelo do prosperiteta i u to vreme imala je najveći životni standard, te je bila i druga najbogatija zemlja na svetu po glavi stanovnika. 

Nažalost, nakon što je sav fosfat izvađen, država je ostala bez glavnog izvora prihoda, a najveće posledice ostale su po životnu sredinu. 

Svega dva od 21 kilometra kvadratnog pokriveno je šumom. Osim biljnog, zbrisan je i životinjski svet, te osim insekata, nekoliko vrsta ptica, poneke svinje, psa i mačke, ostrvo nema većih životinja. I koralni pojas je uništen tokom rudarenja i urbanizacije, pa su zbrisani i rakovi i mekušci koji su tu bili nastanjeni. Kao i Tuvaluu, globalno zagravanje i drastični rast nivoa mora kao posledica, najveći je i najbrži neprijatelj koji preti da proguta celu državu. 

Britanci nisu odoleli ni ostrvskoj državi Tuvalu u pojasu Polinezije u Okeaniji, ili kako su je oni zvali – Elis. Četvrta na listi najmanjih država, Tuvalu čine devet ostrva, od koji su pet atoli (koralna ostrva sa velikim lagunama) – Nanumea, Niutao, Nanumaga, Nui, Vaitupu, Nukufetau, Fanafuti i Nukulaelau, površine 26 kilometara kvadratnih. Do 1949. godine, najmanje ostrvo Niulakita je bilo nenaseljeno, te otuda naziv Tuvalu –  “osam koji se drže zajedno”. Iz britanske kolonije su se izdvojili 1975. godine, a nezavisnost proglasili 1978. godine. Tuvalu je na poslednjem popisu iz 2017. godine imao oko 11 hiljada stanovnika, a nalazi se na polovini puta između Havaja i Australije. Pored ribarstva i voćarstva, Tuvaluanci dosta zarađuju od turizma. 

Danijela Andulajević