Atelje 61: Stotine metara umetničkih tapiserija

. Iako za njih nema zamisli umetnika koje ne mogu da izvedu, kustos Ateljea 61, istoričarka umetnosti Jelena Đorđević kaže da su pred tkaljama zahtevne kompozicije stripa, od kojih rad na jednoj traje i godinu dana. Pored te izložbe koja u saradnji sa Fondacijom Novi Sad 2022, treba da bude u oktobru, Atelje 61, koji je prošle godine navršio šest decenija postojanja, ove godine u maju očekuje još jedna izložba u istom aranžmanu u okviru programskog luka Heroine. U septembru, deo iz bogate zbirke tapiserija koje baštini, Atelje 61 izložiće u „Kući Vojnovića“ u Inđiji. U planu je i realizacija tradicionalnog programa koji se sprovodi u saradnji sa osnovnim i srednjim školama „Tkam i maštam“, ali i izrada monografije kojom bi bio zaokružen jubilej – šest decenija rada, koji je prošle godine na dostojanstven način obeležen i zahvaljujući podršci gradske vlasti krunisan proširenjem na dvestotinak metara kvadratnih iznad radionice odakle je umetnička izrada tapiserija i počela, ali i Novembarskom poveljom grada Novog Sada.

– Verujem da ćemo izdati mnografiju ove godine koja će obuhvatiti sva dela u kolekciji, umetnike, istorijat Ateljea, Tvrđave... – kaže Jelena Đorđević. – U planu je i načini skup na kom bi uz učešće autora tekstova  - istoričara, teoretičara, kritičara, recenzenata bila predstavljena  monografija i ne samo ona, nego sve ono što Atelje 61 radi i baštini svih ovih godina.

Atelje 61, osnovan 1961. godine kao Ustanova za izradu tapiserija, jedinstvena je institucija kulture na prostoru Zapadnog Balkana i jedina kompleksnog tipa u Srbiji sa vlastitom produkcijom, što znači da poseduje radioničku delatnost, galeriju i muzeološku zbirku. Ako se zna da je jedna je od pet sličnih u Evropi, onda je jasno o kakvoj raritetnoj ustanovi je reč.

– Osnivači Ateljea 61 su dizajnerka tekstila Etelka Tobolka i čuveni  slikar Boško Petrović uz podršku grada Novog Sada, koji je Ateljeu kasnije dodelio status ustanove kulture od posebnog društvenog značaja – priča Jelena Đorđević. – Od osnivanja do danas kroz Atelje je prošao veliki broj umetnika, više od dve stotine iz čitavog sveta, i što je najznačajnije, mi sve vreme sarađujemo sa živim, aktuelnim umetnicima bilo da su oni  slikari, tapiseristi, strip umetnici, arhitekte...  Svuda su izlagane tapiserije nastale u našem ateljeu,  osim na afričkom i australijskom kontinentu, na više od 290 izložbi u zemlji i inostranstvu. Postoje podaci da je iz Ateljea izašlo oko 900 tapiserija, dok ih u našoj kolekciji ima više od 300. Kroz različite krize i nedaće prolazila je ova kuća od osnivanja i rada u okviru zanatske radionice do danas, ali nikad nije prestala da radi.

Tapiserije nastale u Ateljeu 61, a nisu više deo muzejske zbirke, kojom je kolekcija te ustanove proglašena 1987, nalaze se danas po drugim muzejima, galerijama, privatnim zbirkama, rezidencijama, institucijama...

Prema rečima Jelene Đorđević, po Zakonu o zaštiti kulturnih dobara i umetničkih dela, Atelje 61 može na osnovu originalne tapiserije da načini još dva istovetna primerka, samoinicijativno ili po nečijoj naruybini.

– Čuvena tapiseristkinja, devedesetdvogodišnja Jagoda Buić u svojoj kolekciji ima „Žar pticu“ tapiseriju koja je nastala 1975. godine. Dvojica kolekcionara iz Amerike i Engleske su izražili želju da je imaju, mi smo to uradili, spakovali i poslali, ali kad bi sutra neko poželo još jednu Žar pticu, ne bi mogao da je dobije – objašnjava Đorđevićeva. 

Svaki primerak ima „ličnu kartu“- pločicu na naličju, na kojoj stoji ime ustanove koja ga je  proizvela, inventarni broj, godinu izrade, ime autora, naziv dela, dimenzije, kojom tehnikom je rađen, kojim materijalima, ime tkalje i kome pripada.

Kao plod ambicije i ideje o okupljanju umetnika i popularisanja umetnosti tapiserije, 1998. je nastala kolonija tapiserista „Boško Petrović“, koja od 2008. godine ima međunarodni karakter, a 2001. i Trijenale tepiserije. Atelje raspisuje i međunarodni konkurs za idejno rešenje tapiserije, organizuje Školu tapiserije popularišući i afirmišući i na taj način ovu vrstu umetnosti.

Prilikom poseta novootvorenoj galeriji u Ateljeu, posetioci mogu da vide  na delu, u radionici specijaliste umetničkog tkanja kako na horizontalnim razbojima, sa kartonima umetnika u prirodnoj veličini iza niti, koristeći specijalne viljuške, ispunjavaju njihove zamisli. U njihovom poslu od velike važnosti je saradnja sa umetnicima sa kojima su uvek u kontaktu. Okružene su nepreglednom količinom vune spremne za rad, što je i najčešći materijal. Interesantno je da tkalje i farbaju  vunu postižući širok spektar nijansi i za to upotrebljavaju prirodne boje. Doskora su bojile vunu u loncima, a sada imaju posebnu mašinu za to. 

U Ateljeu 61 se nadaju da će nakon proširenja u sedištu ustanove na Tvrđavi, dobiti i prostor u Kineskoj četvrti da mogu da se razmahnu i izlože ono što još imaju u zbirci, pogotovo primerke koji su trodimenzionalni i koji svoju lepotu mogu da pokažu samo kada se izlože na pravi način.

Zorica Milosavljević