DVE GODIŠNJICE Događaji koji su promenili tok istorije Vojvodine

To su dva važna događaja koja su pre 103. godine promenila tok istorije na teritoriji današnje Vojvodine otcepljenjem Banata, Bačke, Srema i Baranje od Ugarske, potom njihovim prisajedinjenjem Kraljevini Srbiji 25. novembra 1918. 

Ta dva važna istorijska događaja su povezana jer, kako istoričari objašnjavaju, uslovi pogodni za političko organizovanje koje su doveli do prisajedinjenja stvoreni su probojem Solunskog fronta u Velikom ratu i ulaskom srpske vojske u Banat, Bačku, Baranju i Srem u jesen 1918. Posle ulaska vojske, po opštinama su formirani srpski narodni odbori, sa Srpskim narodnim odborom u Novom Sadu na čelu, koji je preko svog glasila raspisao oglas za izbor poslanika za Veliku narodnu skupštinu i organizovao njeno održavanje 25. novembra 1918. u tadašnjem hotelu „Grand” u centru Novog Sada.

Na Velikoj narodnoj skupštini 757 delegata (578 Srba, 84 Bunjevca, 62 Slovaka, 21 Rusin, tri Šokca, dva Hrvata, šest Nemaca i jedan Mađar) iz 211 opština Banata, Bačke i Baranje donelo jedinstvenu odluku o otcepljenju tih oblasti od Ugarske i njihovom direktnom prisajedinjenju Kraljevini Srbiji. Dan ranije, 24. novembra, Veliki narodni zbor u Rumi takođe je doneo takvu odluku za Srem.

Tako sazvan svenarodni zbor u Novom Sadu bio je poseban po demokratičnosti i višestranačnosti jer su odluku o prisajedinjenju jednoglasno doneli i radikali i demokrate, iako je uoči održavanja Skupštine postojao i drugi koncept – da se Banat, Bačka i Baranja, najpre direktno prisajedine novoj državi Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca., koja je stvorena 1. decembra 1918, a tek posle Kraljevini Srbiji. Međutim, na Skupštini je pobedila teza radikala Jaše Tomića da se Banat, Bačka i Baranja direktno prisajedine Kraljevini Srbiji. Pobedi te teze u velikoj meri je doprineo bunjevački delegat, katolički sveštenik Blaško Rajić iz Subotice svojim vatrenim govorom. 

Veliki svenarodni zbor u Novom Sadu bio je poseban i zbog toga što su i žene imale pravo da glasaju. One su bile među prvima u Evropi s pravom glasa, s obzirom na to da su godine 1918. pravo glasa u Evropi imale samo žene u Danskoj, Norveškoj i Engleskoj, ali je u Engleskoj to pravo pripadalo isključivo ženama starijima od 30 godina, odnosno onima koje su prelazile imovinski cenzus, ili imale fakultetsku diplomu. Velikoj narodnoj skupštini prisustvovalo je sedam poslanica: Milica Tomić iz Novog Sada, Marija Jovanović iz Pančeva, Mara Malagurski, Anastazija Manojlović, Manda Sudarević, Katica Rajčić i Olga Stanković iz Subotice. Njihovi portreti su postavljeni u Muzeju prisajedinjenja u Novom Sadu, koji je otvoren pre tri godine na obeležavanju 100-godišnjice prisajedinjenja.

E. Marjanov

„Pupin” u rukama akademika Vasilija Krestića

Komisija za dodelu pokrajinske nagrade i pokrajinskih priznanja jednoglasno je odlučila da Nagrada AP Vojvodine „Mihajlo Pupin” ove godine pripada akademiku Vasiliju Krestiću.

Dobitnik Pokrajinskog priznanja u oblasti kulture „Ferenc Feher” je Jovan Adamov, predsednik Udruženja kompozitora Vojvodine. Pokrajinsko priznanje u oblasti obrazovanja „Đorđe Natošević dodeljeno je profesoru srpskog jezika i književnosti u Osnovnoj školi „Bora Radić“ u Bavaništu Dušanu Simiću. Pokrajinsko priznanje u oblasti privrede „Lazar Dunđerski dobila je kompanija „Nektar“ iz Bačke Palanke.

Atletičarki Ivani Španović pripalo je Pokrajinskog priznanja u oblasti sporta „Momčilo Tapavica”. Pokrajinsko priznanje u oblasti ravnopravnosti polova „Milica Tomić” dodeljeno je Milanki Furtuli, predsednici Udruženja „Veliko srce“. Mr Jeneu Hajnalu, predsedniku Nacionalnog saveta mađarske nacionalne manjine pripalo je Pokrajinsko priznanje u oblasti ljudskih i manjinskih prava „Ljudevit Mičatek”.  Nagrade i pr5iznanja biće dobitnicima će biti večar uručene na svečanoj akademiji.