Biciklom kroz Vojvodinu: Kukujevci, Bačinci i Gibarac
Izdaleka, praktično čim izađete iz Erdevika, vidite toranj 250 godina stare rimokatoličke Crkve Svetog Trojstva u Kukujevcima sagrađene davne 1772 - po predanju materijal od kojeg je sagrađena crkva u Kukujevcima, donet je tokom 18. veka iz Berkasova sa utvrđenja despota Vuka Zmaja Ognjenog.
Isto tako, predanje kaže, da je nalog za izgradnju ove crkve dala lično carica Marija Terezija. Svakog ko vidi ovu crkvu može iznenaditi njena monumentalnost. To iznenađuje pošto se radi o suviše velikoj crkvi za tako malo mesto. Po predanju, greškom su planovi vinkovačke katedrale dospeli u Kukujevce i po njima je crkva sagrađena.
Pred kraj Drugog svetskog rata Nemci su se povlačeći oštetili toranj. Nakon toga je toranj crkve bio “skraćen”. Nakon što su Hrvati iz Kukujevaca razmenili svoje kuće posle 1991. sa Srbima iz Slavonije - crkva je bila zapuštena, jedno vreme je čak služila i kao pilana. Pre nekoliko godina je počela obnova crkve vredna 19 miliona dinara koju finansiraju privatni donatori, Srijemska biskupija i Ministarstvo kulture i informisanja Republike Srbije. Toranj će nakon radova biti viši, tačnije izgledaće kao pre oštećenja od strane Nemaca u Drugom svetskom radu a rekonstrukcija se obavlja na osnovu jedne sačuvane fotografije iz 1932.
U kukujevačkom hramu nalazila se slika mađarskog umetnika Falkonera, datovana u početak 19. veka, sa predstavom Skidanja Hristovog tela s krsta koja je sada sklonjena u Sremsku Mitrovicu kao i ostatak slika i inventara iz crkve. Očekuje se da nakon rekonstrukcije hrama bude vraćena.
U porti crkve nalazi se postolje za bistu Petra Masnića (1902-1976), sveštenika i većnika AVNOJ-a koji je bio čuven po govorima u kojima se zalagao da Srem zbog srpske većine u njemu - nakon Drugog svetskog rata postane deo Srbije a ne Hrvatske. Umesto biste, na postolju je trenutno saksija sa - ljutim papričicama.
Crkva Uspenja Presvete Bogorodice u Kukujevcima nalazi se preko puta velike katoličke crkve koja se upravo rekonstruiše.
Podignuta je 2015. na placu na kojem se nalazila zgrada stare seoske škole zapravo nedašanje kuće veleposednika Imrea Mihelsa koju su meštani zvali “Miklićeva kuća”, kako mi piše književnica Ljubica Dumić, rođena Kukujevčanka koja živi u Rijeci od 1966.
Kako ta bivša zgrada škole nije bila u upotrebi, 1993. ona je adaptirana za potrebe bogosluženja, kada je osveštan hram posvećen Uspenju Presvete Bogorodice (Velika Gospojina). Zvonik je dozidan i osvećen 1997. Ta improvizovana crkva u nekadašnjem dvorcu je srušena 2015. a ne njenom placu je izgrađena iste godine današnji hram istog posvećenja kao i parohijski dom.
Ljubazna žena koja je radila u dvorištu pokazala nam je jako lepo oslikanu unutrašnjost crkve. Kaže da joj je drago što se i donedavno zapuštena zgrada katoličke crkve obnavlja. Primer hrišćanskog i komšijskog odnosa koji treba da slede i ostali.
nekoliko meseci bili u kojem je radila javna česma - čak na dva mesta teče hladna izvorska voda.
Prvi put se u istoriji Kukujevci pominju pod imenom Kukej 1275. Kasnije je zabeležen i naziv Kukurkudhel. U jednoj povelji mađarskog kralja Matije Korvina iz 1484. takođe je pomenuto ime mesta.
Selo je posle 1991. promenilo nacionalnu strukturu, meštani Hrvati zamenili su kuće za Srbima iz Slavonije, u periodu 1991-1996. dogodio se već broj incidenata pa i sedam ubistava meštana za koja niko nije odgovarao. Iz ovog sela je i regionalno poznata TV-voditeljka Ivana Paradžiković (1981) koja se kao dete sa roditeljima preselila u Hrvatsku početkom devedesetih. Prema popisu iz 2011. u Kukujevcima je živelo 2.000 stanovnika.
Bilo je pokušaja da selo promeni naziv u Lazarevo ali to nije naišlo na razumevanje nadležnih. Na ulazu u selo i dalje stoji latinični natpis - Kukujevci dok je na izlazu prema Bačincima veliki bilbord sa fotografijom devojčice koja je glumila u filmu “Dara iz Jasenovca” i natpisom: “Naša Dara”…
“Šašinci, Bačinci, Kukujevci, Martinci...”, malo je onih koji ne znaju čuveni svatovac ili se u kolu nisu cimali levo desno dok je lokalna pevačica nabrajala ova sremska mesta. U Bačincima je nekada stajao i voz. Žena koja živi u zgradi nekadašnje Železničke stanice kaže: “Tu sam već 15 godina, i vozovi samo prođu, nikad se nijedan nije zaustavio!”. Ispod natpisa “Bačinci” na ćirilici i latinici danas su naslagana drva, ogrev za predstojeću zimu. Trojica starijih meštana na klupi pred kućom nedaleko od pruge vele da stanica ne radi već gotovo 30 godina, od ratova devedesetih. Ko hoće da putuje vozom, postoje stanice u druga dva mesta iz pesme - Kukujevcima i Martincima. Voz između Zemuna i Šida (100 km) putuje bezmalo tri sata. Ima jedan polazak dnevno, u 5.18 iz Zemuna i stiže u Šid u 8.05…
U Bačincima vekovima zajedno žive Srbi i Rusini, sve table sa nazivima ulica su napisane na srpskom (ćirilica i latinica) i rusinskom jeziku. U Bačincima smo na više kuća videli po dve umrlice, kažu meštani da je u mnogim porodicama korona odnela i po dvoje članova. Ima i lepih vesti: Bačinci su prvo selo u kojem smo u proteklih nekoliko meseci bili u kojem je radila javna česma - čak na dva mesta teče hladna izvorska voda.
Ipak bez promene imena sela
U periodu 1991-1995. meštani Gibarca Hrvati zamenili su kuće sa Srbima iz sela Poganovci kod Osijeka. Novi, većinski stanovnici Gibarca, Srbi, podneli su 2007. peticiju opštini Šid da se ime mesta promeni u Dušanovo. Sedam godina ranije, 2000. novi, većinski stanovnici Poganovaca u Slavoniji, Hrvati, nameravali su da podnesu peticiju opštini Podgorač da se ime mesta promeni u Mali Gibarac jer su Poganovci tumačeni kao “pogano selo”. Međutim, na inicijativu rođenih Gibarčana, Opštini Šid podneta je protivpeticija ljudi iz celog Srema svih nacionalnosti pa je tako gibaračka peticija povučena, a u Poganovcima je podnošenje peticije zaustavio Đakovačko-srijemski biskup, monsinjor Marin Srakić, na propovedi rečima: “Čovjeka mogu ocrniti loša đela, loši postupci, a ne ime, a kako nemate dokaza da su ti Poganovci učinili nešto loše vama i vašim obiteljima, ne mijenjajte selu ime, kojemu ni povijest ne poznajete!” I tako je Gibarac ostao Gibarac a Poganovci - Poganovci.
Na stadionu lokalnog fudbalskog kluba OFK Bačinci trava je besprekorno podšišana i zaliva se, žuto-plavi dresovi igrača suše se na terasi. Na fasadi zgrade u kojoj su svlačionice nalazi se veliki mural sa likom mladog prerano preminulog fudbalera Peđe Menićanina (1996-2020) koga na slici dotiče anđeo.
Pre četvrt decenije u Bačince se vratio meštanin Milenko Gačić i osnovao kompaniju „Big Bul“ koja je postala gigant u oblasti mesne industrije i zapošljavala u jednom trenutku 750 ljudi! U tom momentu, više od pola sela radilo je u istoj firmi. Praktično svako ko je za rad bio sposoban. Danas je ta brojka nešto manja, vlasnik više nije isti, ipak, kompanija je ostala duša sela. U selu se diče i manifestacijom „Sremski ručak čobanski“, koja uskoro puni deceniju. U centru se nalazi spomenik partizanima poginulim u NOB i žrtvama fašizma kao i tablo za male maturante iz završnog razreda osnovne škole - njih samo 8, sedam dečaka i jedna devojčica. Prema popisu iz 2011. u selu živi 1180 stanovnika.
Pravoslavna Crkva Sv. Nikole sagrađena je 1805. na mestu starije crkve. Bogatu rezbariju, nalik na čipku, višespratne ikonostasne pregrade izveo je 1826. Marko Konstantinović. Slikana dekoracija iz 1831. je rad Konstantina Pantelića.
U dvorištu parohijskog doma Grkokatoličke crkve Sv. Luke u Bačincima nekoliko dečijih bicikala. Tek posle trećeg “Gazdeeee!”, na vratima kuće se pojavljuje mlada plavokosa žena sa decom koja trče oko nje. Marusija Rac je žena lokalnog grkokatoličkog sveštenika i pokazuje mi unutrašnjost crkve iz 1905. Pričamo o biciklističkoj turi od pre tri meseca u njenom rodnom Ruskom Krsturu i poseti svetilištu Vodice. Mala rusinska zajednica u Bačincima okupljena je oko ove crkve a priča mi da Rusina u Sremu ima još i u Šidu, Bikića Dolu, Berkasovu, Inđiji...
U ritmu pomenutog svatovca stižemo do sledećeg sela.
Izvorni naziv sela Gibarac je (verovatno nemačko) Gibard odnosno u izgovoru Gibart što je dalo prvobitni domaći naziv Gibarat. Prema popisu iz 2011. mesto je imalo 989 stanovnika. U centru sela pored katoličke i pravoslavne crkve nalazi se i spomenik meštanima poginulim u NOB-u.
Rimokatolička crkva u Gibarcu proslavlja praznik posvećen Svetom Ivanu Nepomuku. Na glavnom oltaru crkve čuva se slika anonimnog majstora 19. veka, izvedena u tehnici ulja na platnu, sa predstavom patrona crkve u molitvi, okruženog anđelima.
Kada smo mi bili u Gibarcu crkva je bila zaključana ali se na internetu mogu pronaći fotografije sa jedne skorašnje proslave Sv. Ivana Nepomuka. Seoski kirbaj na dan Sv. Ivana Nepomuka 16. maja slavi se i dalje svake godine kada se u porti crkve okupe sadašnji i nekadašnji žitelji Gibarca koji uz hranu i vino proslavljaju svog sveca-zaštitnika.
Pravoslavna Crkva Sv. Ilije novijeg je datuma, kamen temeljac je položen 2007. a ikonostas osveštan 2015. u prisustvu Vladike sremskog Vasilija…
Robert Čoban