Priča Udruženja turističkih vodiča Novog Sada: Novosadski hoteli

Pored kafane i prenoćišta, ovde se skladišti i njihova roba, a kao prvi zakupci „Turskog hana“ pominju se Atanasije i Kosta Todorović. Dok samo trgovci sa Orijenta mogu u njemu da odsedaju, kako priča Vesna Vukojev, kafanu posećuje i srpski živalj, među kojima su bogati i obrazovani ljudi.

– Kada je 1911. godine počela gradnja zdanja Matice Srpske, na tom mestu nađen je veliki broj kostura, što je odmah bio povod za varoška nagađanja – objašnjava Vesna Vukojev. – Pričalo se da je tu bilo tursko groblje, a neki su verovali da su to ostaci onih koji zbog neraščišćenih računa nikada nisu uspeli da izađu živi iz „Turskog hana“.

Prvi pravi gradski hotel, današnji hotel „Vojvodina“, sagrađen je 1854. godine na Trgu slobode, a kako naša sagovornica dalje navodi, pre njegove izgradnje, tu od 1748. godine radi „Hajlova pivara“, oštećena u bombardovanju 1848. godine. Zemljište, potom, otkupljuje Johan Ajgler i podiže elitni hotel pod imenom „Hotel zur Kaiserin Elizabeth“, u čast supruge Franca Jozefa.

– Ovaj hotel postao je omiljeno mesto novosadske gospode, boema i umetnika, a interesantno je da je hotel krajem 19. veka imao svoje električno osvetljenje, dok je prva električna centrala u gradu otvorena 1909. godine – otkriva Vukojev. – Povodom ženidbe kralja Aleksandra Karađorđevića rumunskom princezom Marijom, hotel 1922. godine menja ime u „Kraljica Marija“, u njenu čast, a posebnu živost su doneli glumci jer su se predstave Srpskog narodnog pozorišta održavale u zgradi „Dunđerskovog pozorišta“ u dvorištu hotela do 1928. godine, kada je taj objekat izgoreo.

Kako Vesna Vukojev dalje govori, u to vreme vlasnik hotela je Lazar Dunđerski, a njegov naslednik Gedeon 1927. godine ga obnavlja, te se hotel smatra najboljim u gradu, sa 60 moderno nameštenih soba sa toplom i hladnom vodom. Pored spoljašnjosti, menja se i kulinarska ponuda, pa je restoran hotela „Kraljica Marija“ poznat i po odličnoj domaćoj, ali i francuskoj kuhinji.

– I danas prepoznatljiva žuta fasada hotela, širine 60 metara, u međuratnom periodu imala je u svom sastavu parfimeriju i tekstilnu radnju, a sa dvorišne strane ulazilo se u ekskluzivnu „Žutu salu“ – priča Vukojev. – U prizemlju hotela bila je kafana, centar varoškog života, sa bilijarskim i stolovima za kartanje. Posle Drugog svetskog rata, hotel je nacionalizovan i po treći put mu je promenjeno ime u hotel „Vojvodina“, kako se i danas zove.

Preko puta hotela „Vojvodina“, 1893. godine sagrađen je „Grand hotel Majer“, danas zgrada Vojvođanske banke. Prema rečima naše sagovornice, ovo luksuzno zdanje zida se prema naruybini bračnog para Emerliha i Regine Majer, a prvi zabeleženi objekat na tom mestu je kafana „Zeleni venac“ iz 1745. godine u kući kapetana Save Nikolića. Prema starim spisima, to je prostrana zgrada sa tri sobe, dve komore i kuhinjom na spratu, dok se u prizemlju nalazi kafana.

Hotel „Central“ samo na razglednicama

Hotel „Central“, koji se danas može videti samo na starim razglednicama, nalazio se na Trgu mladenaca, sa fijaker stanicom i divnom baštom, koja se leti pretvarala u mesto okupljanja mladih koji su dolazili na igranke. Često su je posećivali i Jermeni, koji su se okupljali u crkvi koja se nalazila preko puta – objašnjava Vesna Vukojev. – Ovaj poznati hotel je 1899. godine prešao u vlasništvo pošte, koja je svoju novu zgradu dobila 1963. godine, a pri tome je stara zgrada hotela sačuvana, te se i danas može uživati u njenoj neorenesansnoj fasadi.

– U Buni 1848. godine i ova zgrada pretrpela je oštećenja, pa je obnovljena 1852. godine prema projektu Andreasa Hanera, a 1885. godine pominje se kao hotel „Kronz“ – objašnjava Vesna Vukojev. –  Prvih decenija 20. veka novi vlasnik postaje Lazar Dunđerski, a u Velikoj sali hotela, 25. novembra 1918. godine, odigrao se važan istorijski događaj, kada je održana Velika narodna skupština prisajedinjenja Vojvodine Srbiji, o čemu svedoči spomen-tabla na ovom velelepnom zdanju u centru grada.

Kako naša sagovornica dalje navodi, „Gran hotel Majer“, nakon Prvog svetskog rata, menja ime u Hotel „Sloboda“, a u dvorištu se 1924. godine otvara prva namenski građena bioskopska sala „Odeon“, po projektu Avgusta Najara. Od 1945. godine i nacionalizacije, hotel radi do 1953. godine, kada postaje Dom JNA, dok bioskop menja ime u „Slavica“, a zatim u „Bioskop Doma JNA“, koji se koristio do početka devedesetih godina dvadesetog veka.

– Pravi biser arhitekture među hotelima bio je hotel “Reks”, koji se nalazio na mestu današnjeg hotela „Putnik“, u sklopu Tanurdžićeve palate, koja je i sama bila najmodernija i najveća stambeno-poslovna zgrada u Novom Sadu u stilu Bauhausa – priča Vesna Vukojev. – Bogati trgovac Nikola Tanurdžić otkupio je ovaj plac 1931. godine, na kome se do tada nalazila pivnica „Minhen“ i započeo gradnju. Objekat u kom su planirane radnje, stanovi, bioskop i hotel zidan je od 1933. do 1941. godine, po projektu arhitekte Đorđa Tabakovića. 

Hotel je dozidan 1940. godine, takođe prema projektu arhitekte Tabakovića, navodi Vukojev, a ima 45 soba, opremljenih telefonom, uređajem za signalizaciju i radio prijemnicima, dok je ulaz u hotel obložen mermerom. Zbog rasta potrebe za smeštajnim kapacitetima 1979. godine, arhitekta Milan Marić uspešno zaokružuje celinu palate dogradnjom novog hotela „Putnik“, koji i danas radi. U saradnji sa Udruženjem turističkih vodiča Novog Sada, list „Dnevnik“ će objavljivati priče i zanimljive anegdote o istoriji i arhitekturi grada, znamenitim ljudima, gastronomiji, kao i skrivenim ili zaboravljenim predelima koji krase Srpsku Atinu.

D. Andulajević