Sećanje na pesnika Jovana Dunćina (1926–2021)
Umro je pesnik Jovan Dunđin. To možemo reći, jer je on bio ne samo najstariji pesnik u Novom Sadu nego je bio jedinstvena ličnost koja je svoj život proživela pesnički.
U tome nije imao premca. Od 1971. godine pa do ovih tmurnih martovskih dana, ne aprilskih, kako je vreme smrti imenovao T. S. Eliot, on je pesnički u tamnim eliptičnim stihovima svedočio i prorokovo o sudbini istorijskog čoveka i njegovim kobnim iluzijama. Ta pesnička sudbina nije proživljena himnično, kao zenit mogućnosti ljudskog života, Dunđin je znao da je ovo istorijsko doba, ne mitsko doba bogova, scena neslućenih ljudskih iskušenja i poraza. On je stigao da vidi i prećuti doba raščaravanja i trivijalizacije života.On nije mogao da čuje kao čovek starog kova žagor i buku nadirućeg karnevala postistorijskog doba gde su raskalašni poštovaoci idola rušili i razvejavali stari svet bola i iluzija.
Jovan Dunđin je rođen 1926. godine u Futogu. Diplomirao je na Grupi za jugoslovensku književnost i južnoslovenske jezike Filozofskog fakulteta u Novom Sadu. Pisao je poeziju, kritike i eseje. Najveći deo života je proveo u Novom Sadu, radeći u kulturi, u Vojvođanskom muzeju i Zmajevim dečjim igrama. Njegovo prisustvo u savremenoj poeziji nije na naglašen način obeleženo, ali Dunđin je, kao ličnost posebnog kova, nenametljiv i skrajnut, tih i na neobičan način intezivan u svojoj posvećenosti, sa respektom prema umetnosti reči, neočekivanim i retkim u modernoj kulturi, pisao stihove, objavljujući ih isključivo u novosadskim izdavačkim kućama. Novi Sad, iako sa oreolom znamenitog centra srpske kulture, mora se reći, nije posebno povlašćeno mesto, bar u poslednjih nekoliko decenija, koji je, uprkos zaslugama, mogao učiniti vrednim pažnje nekog značajnog pesnika. To ne znači da se valja prepustiti sudu vremena, koji će navodno stići kad tad da uspostavi pravdu, niti pak da bi valjalo činiti posebne napore da se nepravda ispravi. Svakako će jedna vrsta interesa izražena u nalozima kritike, koji se može očekivati nakon okončanja fizičkog života Jovana Dunđina, delimično uspostaviti primeren odnos prema nemalim vrednostima njegove poezije.
Više od 30 pesničkih knjiga i jedna knjiga eseja, kao zaokružene celine, predstavljaju sumu Dunđinovog pesničkog rada. Ono što čitalac može zapaziti je jedinstvo rukopisa, načina mišljenja, tona i, reklo bi se, pesničke ideologije u celini Dunđinovog pesničkog rada. On je poeziju video kao posebnu vrstu svedočanstva, ali on je svestan da se svedočanstvo kontroverznog i nepreglednog vremena ne može izraziti u modusima epske transparentnosti, on ovlašćuje jezik da svedočenje učini polimorfnim, višedimenzionalnim, uključujući retorički i lirski patos koji nije samo aplikacija na telu svedočanstva, nego i njegov izraz. Rečenice kao grčevi, kao jedna vrsta ličnog i šifriranog govora, metafore koje odlažu i poriču svodivost i strmoglavljuju se u dubinu koja evocira večno vraćanje istog; patnju, izopštenost, bol... neologizmi kao sečiva koja otvaraju i dopiru do skrivenih rana, ispovest koja priziva jezik
Svet je neproziran, njegov logos je zatamnjen a njegova morfologija nejasna. Subjekt je delovanjem moderne istorije izbačen iz središta, njegova marginalnost je ambivalentna, između povlašćenosti da sa distance svedočanstvo učini verodostojnim i isključenosti koja ga stavlja u poziciju da tek nazire dimenzije i stvarna značenja drame sveta. Dunđinova slika sveta je jedna vrsta bilansa veka, veka bez pohvalnih pesama, čija je tamna umnost dramatično razorila ljudske nade. Dunđin je svedok tog veka i objekt njegovih socijalnih i kulturnih strategija. On kao neko ko je neposredno stigmatiziran njegovim stvarnim učincima, nastojao je da osobenim svedočenjem skine velove i evocira ozleđene vidike, da jednu potmulu skrivenost učini vidljivom i pesnički autentičnom. Zadatak, koji je, čini se, Dunđina motivisao da odabere poeziju kao glas koji najdublje može da dosegne i pronikne ljudsku patnju.
Nagrađen je Nagradom “Stražilovo“ za zbirku pesama Treće lice (1988), Nagradom Zmajevih dečjih igara za dugogodišnji doprinos širenju i popularisanj u književnosti za decu (1993), Nagradom Društva književnika Vojvodine za knjigu godine Gradivo (2005), Poveljom Zmajevih dečjih igara za odanost duhu detinjstva i najplemenitijim ljudskim težnjama (2007), Nagradom za životno delo Društva književnika Vojvodine (2008), Nagradom “Pavle Marković-Adamov“ K.C. Karlovačke umetničke radionice za životno delo (2010), Medaljom kulture za životno delo / ukupno stvaralaštvo Kulturnog centra Vojvodine “Miloš Crnjanski“ (2019), Poveljom za životno delo Udruženja književnika Srbije (2019). Bio je 1958. inicijator osnivanja i prvi sekretar, te član Saveta i Sekretarijata Zmajevih dečjih igara. Bio je član Društva književnika Vojvodine i član-saradnik Matice srpske.
Šest decenija proživeo je u braku sa istoričakom umetnosti Verom Jovanović, dugodišnjom upravnicom Spomen-zbirke Pavla Beljanskog.
Jovan Zivlak