Arhiv grada: Organizovano protiv vatrene stihije pre vek i po

Nakon te katastrofe Novi Sad je ubrzo obnovljen, ali su gradske vlasti uspele tek 1869. godine da obezbede novac za kupovinu dve veće sprave za gašenje požara od peštanske fabrike „Franc Velčer” – mehaničke štrcaljke s rezervoarom od sedam akova vode, a u akov stane oko 50 litara, i mašine sa šmrkom. Održavanje i rukovanje spravama povereno je bravaru Karlu Trogmajeru, tako da se on može smatrati prvim profesionalnim vatrogascem u Novom Sadu. Nabavljeno je i više merdevina, čaklji, kao i vatrogasna kola, a na raznim mestima u gradu razmešteno je šest rezervoara za vodu, te je svaki kućevlasnik bio dužan da u dvorištu drži bure s barem deset do 12 akova vode.

Po rečima direktora Arhiva grada Petra Đurđeva, nakon velikog požara u Dunavskoj ulici 10. avgusta 1871. godine, kada se zapalila Vajbergerova kuća i bile ugrožene i susedne zgrade, na pritisak javnosti, vlasti su donele nove mere za unapređenje vatrogasne službe. Statut prvog opšteg građanskog dobrovoljnog vatrogasnog društva u Novom Sadu čuva se u Arhivu kao dokument koji svedoči o razvoju grada.

Društveni dom nalazio se u današnjoj Njegoševoj ulici, u nekadašnjoj kasarni honvedske straže. Na njemu je podignut toranj, koji je služio kao osmatračnica. U njemu je 1880. godine postavljeno zvono nazvano „Matilda” – pretpostavlja se – po imenu darodavke.

Ono bi se oglašavalo u slučaju požara, a zanimljivo je da je broj udara označavao rejon u kojem je vatra primećena. Zvono je premešteno na toranj današnje Gradske kuće nakon što je izgrađena 1894. godine. Uspešni dugogodišnji zapovednik bio je poznati knjižar i izdavač Luka Jocić.

– Nedugo potom, 17. avgusta je odlučeno da se nabave nove zaprege za brzo dovlačenje vatrogasnih sprava i kola na mesto gde je izbio požar i da se ustanove danonoćna dežurstva na crkvenim tornjevima, da bi se na vreme uočio plamen i alarmirala vatrogasna služba – objašnjava Đurđev. – Magistrat je takođe doneo odluku da se u Novom Sadu osnuje vatrogasna družina. Ipak, ta odluka sprovedena je u delo tek 29. juna 1872. godine, kada je održana osnivačka skupština Prvog novosadskog dobrovoljnog vatrogasnog društva, na čijem čelu se našao Pal Vihtner. Samo nekoliko dana kasnije, 3. jula, u zgradi tadašnjeg pozorišta, održana je osnivačka skupština i Prve novosadske jahačke, veslačke i vatrogasačke zadruge, čiji je inicijator, osnivač i prvi privremeni predsednik bio dr Laza Kostić. Zbog progona dr Kostića ta družina se nije dugo održala, a njeni članovi su prišli Dobrovoljnom društvu. Novosadski vatrogasci su hrabrost pokazali već 1876. godine, prilikom pomoći stanovništvu tokom velike poplave. 

Broj aktivnih članova Društva, koji su odlazili da gase požare, kretao se između 60 i 80, a onih koji su potpomagali njihov rad moralno i materijalno prelazio je 200, a vatrogasni kor imao je četiri odeljenja – penjače, šmrkače, vodonoše i čuvare reda. Među dobrovoljnim vatrogascima bio je izuzetno razvijen društveni život, organizovani su balovi: početkom maja, na Svetog Florijana, zaštitnika vatrogasaca, bila je godišnja zabava, dok je vatrogasna duvačka banda učestvovala u raznim gradskim svečanostima.      

S. Kovač