U Vranjevu sačuvano značajno arhitektonsko nasleđe 

U časopisu „Građa“ za proučavanje spomenika kulture Vojvodine (elektronsko izdanje), broj XXXII, koji izdaje Pokrajinski zavod za zaštitu spomenika kulture, objavljen je tekst „Prostorno kulturno – istorijska celina Stari centar Vranjeva u Novom Bečeju“, autorke Vesne Majstorović, koja pristupačnim stilom, sistematski, čitaocu dočarava izgled starog centra Vranjeva, ističuću najznačajnije zgrade, njihove  arhitektonske pojedinosti, ali i karakteristike ove kulturne celine.

Radeći na terenu u Novom Bečeju, zaposleni iz zrenjaninskog Zavoda za zaštitu spomenika kulture, posle višemesečnog istraživačkog rada sagledali su, još 2014. godine, da stari centar nekada zasebne varošice Vranjevo (danas u sastavu Novog Bečeja), krije izuzetne arhitektonske vrednosti. Na ovim poslovima radili su istoričari umetnosti Vesna Majstorović i Bojan Kojičić i tehnički saradnik Lola D. Čolić, dok je stručni savetnik i konsultant bila Branka Šekarić, istoričar-umetnosti iz Republičkog zavoda za zaštitu spomenika kulture Beograd. Da su posao uradili stručno i veoma dobro, potvrdila je Vlada Republike Srbije, donošenjem Odluke o utvrđivanju starog centra Vranjeva za prostorno kulturnu istorijsku celinu, koja je objavljena u „Službenom glasniku RS“, broj 14/2018.

U istorijskom prikazu nastanka i razvoja naselja Vesna Majstorović ističe da je Vranjevo u okviru Velikokikindskog dištrikta, formiranog 1774. bilo takmac Velikoj Kikindi, te je 1777. traženo da se sedište dištrikta premesti u Vranjevo.

-Dištrikt nije premešten, ali je Vranjevo, zahvaljujući položaju na Tisi, brže napredovalo u odnosu na okolna naselja. Godine 1806. Vranjevo je podignuto na stepen varošice i postalo je glavno trgovačko mesto za promet žitarica u Dištriktu – pojasnila je Vesna Majstorović. 

Najvredniji objekti koncentrisani su u starom centru Vranjeva, gde u graditeljskom smislu i danas dominiraju: Srpska pravoslavna crkva Sv. Jovana Preteče, koja je sagrađena početkom 19 veka u duhu klasicizma, čiji je ikonostas radio slikar Jeftimije Popović, između 1834-1836. godine, zgrada stare opštine, sagrađena 1824. u stilu pojednostavljene, seoske varijante klasicizma i kuća Vladimira Glavaša, iz prve polovine 19. veka, građena u stilu pojednostavljene varijante klasicizma, dok je uređenje i oprema enterijera u bidermajer stilu. Posebno mesto pripada Krstu, na raskrsnici Ulica Josifa Marinkovića i Rajka Rakoćevića, koji je podignut 1841. godine.

Pored ovih za nepokretna kulturna dobra utvrđeni su: prva školska zgrada, izgrađena 1824. kada i zgrada stare opštine, u Ulici Rajka Rakočevića, kao i Rimokatolička crkva Sv. Stjepana kralja, izgrađena 1901/02 u neogotskom stilu. Zatim parohijski dom koji je izgrađen (1929) u tradicionalnom, akademskom maniru, a posebno je zanimljiva i zgrada nekadašnje apoteke (preko puta kuće dr Vladimira Glavaša), sagrađene tridesetih godina 20. veka u duhu moderne arhitekture međuratnog perioda, kao jedina zgrada ove zone, u tom stilu. U graditeljskom smislu, ističe autorka, značajno je još 26 zgrada koje poseduju arhitektonske vrednosti, a za sve evidentirane građevine, unutar granica zaštićene celine, zajedno sa okolinom, definisane su opšte i posebne mere zaštite.

- Pažljivim posmatranjem skromne barokne i neoklasicističke arhitekture Vranjeva, kada se zagleda u njene zabate, prozore i vrata, moglo bi se saznati dosta o društvenom životu i ekonomskim prilikama onovremenih žitelja. Prvi je utisak da su stari Vranjevčani, i pored toga što su živeli udobnije u odnosu na ostale stanovnike okolnih naselja, vodili računa o svojim finansijama. Kuće im nisu bile raskošne, ali su skladno građene i sa merom, upravo za ljude koji su skromni i radni, kao što su bili zemljoradnici, zanatlije ili dućanyije onoga vremena – navodi Majstorović.

Stevan Davidović