Katalog izložbe Milana Konjovića: Slike iz novosadske Galerije MS na postavci u Dubrovniku

Postavku je činilo 36 dela, a zastupljene su sve etape u stvaralaštvu znamenitog srpskog i jugoslovenskog slikara. Pored radova iz dubrovačke Galerije, na izložbi su se nalazila dela iz - Galerije Matice srpske iz Novog Sada, Moderne galerije iz Zagreba, MSU iz Zagreba, Narodnog muzeja Crne Gore na Cetinju, Umjetničke galerije iz Sarajeva, i nekoliko muzejskih i privatnih kolekcija iz Varaždina, Osijeka, Splita, Rijeke, Karlovca, Zagreba.

Na osnovu slika predstavljenih na izložbi u Dubrovniku, može se pratiti Konjovićev razvoj u periodu od druge do devete decenije 20. veka. Na taj način pokrivene su sve faze slikarevog delovanja - Rana faza (1913-28), Plava (1929-33), Crvena (1934-39), Siva (1940-52), Koloristička faza (1953-59), Asocijativna faza (1960-84) i Vizantijska faza (1985-90). Prema strukturalnoj shemi Miodraga B. Protića, Konjović pripada ekspresionizmu novijeg tipa koji se negovao u međuratnoj generaciji jugoslovenskih slikara (Bijelić, Dobrović, Job, Zora Petrović, Tartalja, Herman, Gecan, Uzelac, Šulentić).

Milan Konjović je rođen u Somboru, 1898. godine. Od 1904. do 1916. završava osnovnu školu i gimnaziju. Na Akademiju likovnih umetnosti u Pragu upisuje se 1919, gde prati nastavu u klasi Vlaha Bukovca. Nakon dva semestra nastavlja da radi samostalno, uz savete češkog slikara Jana Zrzavija. Kraći period slikarevog obrazovanja odvijao se i u Beču, Minhenu, Berlinu i Drezdenu. Konjović u Pariz stiže maja 1924. i ostaje do 1932. godine. U jeku zasluženo stečene afirmacije (uspešni nastupi na pariskim salonima, izuzetno zapažena izložba u Galeriji Bing), slikar je odlučio da se vrati u Sombor.

Kao što je navedeno, period 1913-28. predstavlja Konjovićevu Ranu fazu. Umetnik je još uvek u traženju pravog izraza. Za razliku od prvih radova koji podesećaju na Kurbea, on u Pragu radi pod uticajem „misticizma El Greka i kolorizma Oskara Kokoške„. Nevelik opus sačuvanih slika iz 1922, odlikuje kubistička geometrijska stilizacija. U nekoliko sledećih godina, na Konjovićevim radovima uočavaju se uticaji francuske kubističke koncepcije i nemačkog ekspresionističkog kolorizma. On se vraća svom temperamentu, tako da boja zauzima primarno mesto, a naglašena kontura oko obojenih polja ističe materiju.

Tokom poslednjih godina boravka u Parizu, odvija se Konjovićeva Plava faza (1929-33). Postepeno se oblikuje slikarev stvaralački izraz karakterističan za autora velike energije, sa punokrvnim celinama plavih i crvenih tonova kao nosilaca slike. Još čvrsta, kompozicija je spontanija i predstavlja kombinaciju jake konture i živih boja. Tonsko nijansiranje ističe čist kolorit i pojačava svetlosnu dramu slikareve strasne i silovite vizije. Umesto načela čiste forme primat je dat intenzivnoj boji ekspresionističkog doživljaja. Vangogovska bliskost s prirodom i snažni odraz unutrašnjih osećanja, prate čiste, elementarne boje i odlučan potez.

Povratkom u domovinu i rodni Sombor, započinje Konjovićeva Crvena faza (1934-39). Njegovo neiscrpno slikarsko vrelo, uz motive Sombora i okoline, postaju mediteranski predeli i marine jadranskog priobalja. Slikar tih godina često boravi u Cavtatu, Mlinima, Dubrovniku, tako da Dalmacija uz Vojvodinu postaje drugi umetnikov izazov. Nostalgija prema jugu uzdigla je užarenu hromatiku crvenih i žutih boja, koje postepeno zmenjuju plavu gamu. Važnu ulogu u ovoj Konjovićevoj fazi ima ljudska figura, što se vidi iz portreta „Gospara Tonija„ (1935) iz novosadske Galerije Matice srpske.

Slikareva Siva faza (1940-52), započinje kada Konjovićev zenitni period prekida Drugi svetski rat. Postepeno se odvijaju smirenje napetosti i umerenost u njegovom izrazu. Na radovima nastalim u ovom razdoblju, uočavaju se: uzdržana paleta gustih namaza, gotovo monohromni prikazi motiva i svetle površine arhitekture. Napadan kao dekadent i formalista, Konjović kratko nastoji da se uklopi u diktate socrealizma slikajući izgradnju mosta u Bogojevu. Međutim, on kao i većina ostalih umetnika, tu fazu brzo prevazilazi ne praveći više ideološke ustupke.

Dominacija intenzivne boje, označava početak slikareve Kolorističke faze (1953-59). Ovu Konjovićevu etapu stvaranja, obeležavaju povratak čistoj boji i veća sloboda približavanja apstrakciji. Dramatični postupak nastaje iz osobina slikarevog temperamenta, pa naoko pitomi vojvođanski motivi postaju razigrana polja uskovitlanih elemenata prirode. Intenzitet boje menja se prema potrebi, čime se u gustim namazima kolorističkih slika postiže valerska raznovrsnost. Stvarajući izvan velikih centara slikar oseća pulsiranje i pokrenutost prirode i predmeta, što prenosi na svoja platna.

Nova umetnička orijentacija kulminira i traje na radovima Asocijativne faze (1960-84). Motivi iz spoljnjeg sveta posredno se prevode kao simbolično jedinstvo apstraktnog i konrektnog. Tokom poslednje, Vizantijske faze (1985-90), umetnik je pod uticajem slikarstva ikona i fresaka. Konjović varira teme vizantijske umetnosti, ali u njegovoj citatnosti nema filozofske i književne narativnosti. Ovom etapom, završava se slikarev plodni opus od preko 6.000 radova - ulja, pastela, akvarela, tempera, crteža, grafika, vitraža, mozaika i pozorišnih scenografija. 

Siniša Kovačević