Sarita Vujković: Raznovrsna kulturna baština Evrope
Zahvaljujući višegodišnjoj saradnji Galerije Matice srpske i Muzeja savremene umjetnosti Republike Srpske u Banja Luci novosadski poklonici likovne umetnosti u jedinstvenoj su prilici da do 1. marta vide izložbu „Punktumi – Zbirka inostrane umjetnosti“ priređenu povodom obeležavanja godine evropskog kulturnog nasleđa sa željom da se ukaže na bogatu i raznovrsnu kulturnu baštinu Evrope koja se čuva u ovom Muzeju.
Iako je reč o zbirci koja obuhvata više od 360 umetničkih dela za izložbu u Novom Sadu je odabarano 40 dela 37 autora iz 17 evropskih zemalja. Izložbu su priredile dr Lidija Merenik, profesorka sa katedre za istoriju moderne umetnosti Filozofskog fakulteta u Beogradu i Žana Vukičević, viša kustoskinja MSURS koje za izložena dela kažu da predstavljaju prave bisere savremene umetnosti. O kolekciji na kojoj bi im pozavideo svaki inostrani muzej razgovaramo sa dr Saritom Vujković, direktorkom Muzeja savremene umjetnosti Republike Srpske.
Zbirka inostranih umetničkih dela Muzeja savremene umjetnosti RS nastala je na nesvakidašnji način u širokoj akciji solidarnosti. Kakav je bio odziv umetnika da upravo svojim delima pomognu obnovu Banja Luke pogođenu razornim zemljotresom 1969?
- Formiranje Zbirke inostrane umjetnosti vezuje se za „Akciju solidarnosti“, koja je pokrenuta nakon zemljotresa u Banjoj Luci 1969. kao izraz podrške nastradalom gradu. Tom prilikom u Banju Luku je pristiglo više od 750 umetničkih dela sa prostora bivše Jugoslavije, Evrope i sveta, što je pružilo temelj za osnivanje naše institucije, a činilo je i njen početni fundus. Savez likovnih umetnika Jugoslavije (SLUJ) I Udruženje likovnih umjetnika Bosne i Hercegovine (ULUBiH) kojima su tada predsedavali slikari Radenko Mišević i Mersad Berber započeli su ozbiljnu akciju prikupljanja dela-poklona namenjih tadašnjoj Umjetničkoj galeriji u Banjoj Luci. Prva dela su stigla iz Austrije, Belgije, Bugarske, Francuske, Indije, Iraka, Italije, Kamboye, Mađarske, Meksika, Norveške, SR Nemačke, Švajcarske, Turske…
Drugi talas poklona odvijao se u period od 1970. do 1975. kada vlada SR Nemačke otkupljuje i poklanja vrhunske luminokinetičke objekte predstavnika grupe ZERO.
Zbirka je obogaćena i poklonima sa VII jesenjeg salona, značajne bijenalne manifestacije pokrenute 1962. u Banjoj Luci, koja je u svom sedmom sazivu omogućila i I internacionalni salon. Održan je 1975, a okupio je veliki broj evropskih i svetskih slikara, grafičara i vajara, prvenstveno autora čije je stvaralaštvo vezano za Pariz, povezujući tako umetnike iz Kine, Japana i drugih krajeva sveta sa evropskim kulturnim nasleđem. Zahvaljujući poklonima internacionalnih učesnika ovog Jesenjeg salona koji su se pridružili “Akciji solidarnosti”, u kolekciji Muzeja sačuvala su se njihova brojna dela.
Ova bogata heterogena zbirka dela umetnika iz sveta bila je fundus budućeg muzeja savremenog stvaralaštva u Banjaluci. Na koji način je on koncipiran?
- Muzej savremene umjetnosti Republike Srpske poseduje kolekciju koja obuhvata oko 1.700 umetničkih dela i najreprezentativnija je muzejska kolekcija ovog tipa na prostoru Bosne i Hercegovine. Većina dela koja čine kolekciju pripada drugoj polovini 20. veka, dok je tokom poslednje decenije politika popunjavanja zbirki Muzeja usmerena ka savremenim umetničkim praksama nastalim nakon 2000. godine.
Osnovu za formiranje kolekcije činila su dela poklonjenih u „Akciji solidarnosti“, a za dalje proširivanje muzejskog fundusa značajno je pomenuti otkupe sa jugoslovenske likovne manifestacije Jesenji salon koja je bila bijenalnog karaktera, a održavala se u Banjoj Luci od 1962. do 1991. Odmah po osnivanju 1971, Umjetnička galerija je preuzela organizaciju Jesenjeg salona i novim profesionalnim pristupom u narednim decenijama omogućila kontinuiran otkup dela značajnijih umetnika iz regiona i sveta.
Preimenovanjem institucije u Muzej savremene umjetnosti Republike Srpske 2004. nova strategija i prioriteti delovanja uticali su na promene u organizaciji fundusa. Njegovu prvobitnu podelu na Zbirku bosanskohercegovačke umetnosti, Zbirku jugoslovenske umetnosti i Zbirku strane umetnosti, zasnovanu na parametrima geografske određenosti, zamenila je savremenija podela koja u svom fokusu ima umetničke medije kao osnovnu odrednicu. Želja nam je da se zbirka Muzeja savremene umjetnosti u narednom periodu uveća, dodatnim sredstvima za otkup koja nam sada nedostaju i da otkupna politika institucije bude profilisana ka stvaranju nove zbirke savremene umetnosti sa delima najaktuelnijih umetnika na našim prostorima.
Deo vaše izložbe priređene 2018. sada je u prilici da vidi i novosadska publika. Koje biste umetnike i umetničke pravce, koji su obeležili evropsku scenu druge polovine 20. veka, posebno izdvojili na ovoj postavci?
- Veoma smo ponosni da se u našoj zbirci nalaze dela značajnih evropskih autora čije je delovanje obeležilo evropsku umetničku scenu druge polovine DŽDŽ veka, a među njima izdvajaju se: Oto Pine, Ginter Iker i Hajnc Mak iz grupe „ZERO“, Fridensrajh Hundertvaser, Hans Hartung, Pjer Alešinski, Stenli Vilijem Hajter, Žan Mesažije, Zao Vu–Ki, Jase Tabući, Antonino Virduco, Gastone Biđi, kao i mađarska avangardna skupina IPARTERV. Ono što bi svakako izdvojila sa izložbe u Galeriji Matice srpske i preporučila novosadskoj publici da posebno obrate pažnju na radove umetnika Hajnca Maka, Ota Pinea i Gintera Ikera, koji su činili okosnicu grupe ZERO. Oni su bili ključne figure ovog umetničkog pokreta, koji se od kraja pedesetih godina DŽDŽ veka širio u internacionalnu umetničku mrežu, obuhvatajući veliki broj autora i izazivajući revoluciju u posleratnoj umetnosti daleko izvan granica Evrope. Za manje od jedne decenije razvili su se u jedan od najznačajnijih umetničkih pokreta 20. veka, ostavši do danas idejno uporište i inspiracija generacijama umetnika.
Koliki je izazov za buduće istraživače ovakva zbirka koja prati gotovo sve vodeće umetničke tokove posle 1945. i da li su u planu neke nove tematske postavke koje bi afirmisale i dela koja još nisu predstavljena javnosti?
- Naš primarni cilj u budućem periodu veže se za 2021. kada će ova institucija napuniti 50 godina. Tim povodom želja nam je da priredimo i za javnost otvorimo novu stalnu postavku koja će biti realizovana na nov i zanimljiv način kada govorimo o muzeologiji. Verujem da će ova postavka privući pažnju javnosti jer ćemo kroz rad na našoj zbirci dodatno proučiti i istražiti dela koja čuvamo, pružajući publici mogućnost da na drugačiji i savremeniji način percipira našu baštinu.
N. Popov
Da li su, po vašem mišljenju, akcije solidarnosti obeležje nekog drugog vremena i koliko je ovakva vrsta podrške umetnika moguća i danas?
- Činjenica je da su ovakve akcije bile obeležje nekih ranijih vremena kada se na kolektivni aktivizam i javnu podršku drugačije gledalo, ponekad se čini da su takvi načini solidarnosti danas gotovo nemogući jer pojedinci više ne osećaju značaj kolektivne podrške. Zato je važno da na ovim starim primerima pokažemo koliko je solidarnost kao vrlina važan elemenat evropskih vrednosti koje nas povezuju i čine delom ove velike homogene zajednice.