U Zrenjaninu izložba posvećena dolasku kolonista u Banat

Izložba je posvećena kolonizacijama srednjeg Banata u novoformiranoj državi Srba, Hrvata i Slovenaca, nakon Prvog svetskog rata, kao i još masovnijem naseljavanju po završetku Drugog svetskog rata. U oba slučaja većinu naseljenika činilo je gorštačko stanovništvo sa dinarskog područja. Autorka izložbe je muzejska savetnica Rajka Grubić.

Kako je predstavljeno na izložbi, prva planska kolonizacija srpskog stanovništva u Banat otpočela je 1919. godine. Uporedo je sprovođena i agrarna reforma. Najveći deo stanovništva naseljen je sa prostora Bosne i Hercegovine, Like, Dalmacije i Crne Gore. U srednjem Banatu, kao rezultat ove kolonizacije, nikla su naselja Vojvoda Stepa, Aleksandrovo, Banatsko Karađorđevo, Vojvoda Bojović, Banatski Dušanovac i Banatsko Višnjićevo. Kolonizacija posle Drugog svetskog rata bila je još masovnija. Kolonisti iz Bosanske Krajine i drugih delova Bosne naselili su se tada u Banatski Despotovac, Krajišnik, Čestereg, Žitište, Lukićevo, Lazarevo, Bočar, Srpsku Crnju, Elemir, Perlez i Hetin. U Klek, Ravni Topolovac i Sečanj naselili su se kolonisti iz Hercegovine, a Jaša Tomić, Međa, Sutjeska i Knićanin dobili su nove žitelje iz više oblasti.

A kolike su bile razmere druge kolonizacije govori podatak da su 1948. godine doseljenici činili 13,56 odsto stanovništva Vojvodine.

– Na izložbi su predstavljeni uslovi u kojima je naseljavanje sprovedeno. Akcenat je na analizi prilagođavanja doseljenog stanovništva novim uslovima i međusobnom uticaju starosedelaca i novopridošlih. Doseljeno stanovništvo vremenom je poprimilo određene kulturološke elemente starosedelaca, ali su i starosedeoci usvojili neke obrasce kolonista. Tako, na primer, sada u Banatskom Karađorđevu momci na Božić jašu na konjima i čestitaju Božić, što je ovdašnji običaj, a kod starosedelaca se primila moba, što je običaj prenet sa dinarskih predela – naglasila je Rajka Grubić.

Istoričar Miodrag Cvetić u svom obraćanju prisutnima podsetio je na sve seobe i doseljavanja na područje srednjeg Banata u vremenima pre kolonizacija koje su tema izložbe. On je govorio i o značajnim demografskim i svim drugim promenama koje su izazvala dva velika naseljenička talasa. Izložba će biti otvorena do 20. januara.

Ž. B.