Novinsko-izdavačka kuća Ruske slovo dogodine slavi 75 godina postojanja

Rusinska nacionalna zajednica, koja, po popisu iz 2011. ima nešto više od 14.000 pripadnika, velikim delom oslonjena je i na izdavačku delatnost NIU „Ruske slovo”. Direktor ustanove dr Boris Varga navodi da je ustanova pokrenula delatnost 15. juna 1945, kada su u Ruskom Krsturu počele da izlaze nedeljne novine „Ruske slovo”, a kasnije i druga izdanja na rusinskom jeziku. Iako je Ruski Krstur sedište rusinske nacionalne zajednice u Srbiji, „Ruske slovo” je na novosadskoj adresi 51 godinu.

– Danas je NIU „Ruske slovo” moderna ustanova, registrovana za izdavanje novina, časopisa, knjiga, brošura, muzičkih i video izdanja – ističe Varga za „Dnevnik”. – Rezultat osmodecenijskog razvoja NIU „Ruske slovo” su: časopis za decu „Zahradka” (Baštica), multimedijalni časopis za mlade MAK, kolor nedeljnik „Ruske slovo”, časopis za nauku, literaturu, kulturu i umetnost „Švetlosc” (Svetlost), izdavačka redakcija knjiga i internet izdanja, kao što su veb-portal ustanove i Novinska agencija „Rutenpres”. Ustanova ima oko 30 radnika, od kojih je 24 stalno zaposleno i da „Ruske slovo” svoj rad najvećim delom (oko 80 odsto) finansira od subvencija Autonomne Pokrajine Vojvodine, dok se preostali deo obezbeđuje preko projekata i ostalih prihoda. Godišnje izdaje oko deset naslova knjiga, što ih čini najvećim izdavačem knjiga na rusinskom jeziku.

- „Ruske slovo“ ima najbolju saradnju s Ukrajinom kao državom jer ona Rusine i Ukrajince smatra delom svog naroda, odnosno svojom dijasporom, zatim s rusinskom zajednciom u Poljskoj i Slovačkoj – napominje direktor ustanove i dodaje da je organičavajući faktor za NIU „Ruske slovo“ činjenica da Rusini koji žive u drugim državama, izuzev zemalja nastalih raspadom Jugoslavije, govore drugačijim jezikom, odnosno razlika između bačvansko-sremske varijante rusinskog i ostalih prilično je velika, te izdavačka delatnost ne može u velikoj meri da računa na veću distribuciju svojih izdanja u zemlje gde je u većem broju prisutna i organzovana rusinska nacionalna zajednica, kao što su Ukrajina, Poljska, Slovačka, Rumunija ili Mađarska.

Glavni i odgovorni urednik nedeljnika „Rusko slovo“ Ivan Sabadoš navodi da te novine u junu sledeće godine slave 75 godina postojanja, iako informisanje na rusinskom jeziku seže mnogo ranije, od „Rusinskih novina“ koje su izlazile od 1924. godine do 1941. i čijim se naslednikom smatra upravo „Ruske slovo“.

NIU „Ruske slovo” prošlo je nekoliko organizacionih transformacija u svojoj istoriji jer je 1951. godine filijala novosadske štamparije „Zvezda” i IPBratstvo-jedinstvo” iz Ruskog Krstura osnovalo NIP „Ruske slovo”, a 1968. iz tog preduzeća nastala su dva samostalna – Štamparija „Ruske slovo” Ruski Krstur i NIP „Ruske slovo”, koje je iste godine preseljeno u Novi Sad. Uvođenjem višestranačja u Srbiji, Skupština Vojvodine 1990. donela je odluku o osnivanju NIU „Ruske slovo”, čiji je osnivač takođe bila AP Vojvodina. Posle petooktobarskih promena 2000. i usvajanjem demokratskih standarda medija nezavisnih od države, Skupština Vojvodine je 29. juna 2004. godine usvojila Odluku o prenosu osnivačkih prava NIU „Ruske slovo” na Nacionalni savet rusinske nacionalne manjine. Štamparija „Ruske slovo” iz Ruskog Krstura je u procesu privatizacije prestala da postoji.

– Ako imamo u vidu da je bačvansko-sremska verzija rusinskog jezika kodifikovana tek posle Prvog svetskog rata i da je Rusinsko narodno prosvetno društvo, krovna organizacija kulturne i nacionalne emancipacije Rusina na ovim prostorima u današnjem obliku, osnovana pre 100 godina, znači da su tri godine nakon osnivanja RNPD-a počele da izlaze i novine – navodi Sabadoš. On dodaje da je „Ruske slovo“ nedeljnik koji poslednjih pet godina izlazi prelomljen u magazinskom formatu, i da je cilj uredništva da to budu novine na rusinskom jeziku za celu porodicu, u kojima je zastupljen i informativni i edukativni sadržaj kao i predstavljanje zanimljivih pojedinaca i društvenih tema.

Poseban kuriozitet je veliki tiraž spram brojnosti rusinske nacionalne zajednice, a novine se mahom prodaju preko pretplate, a značajno manji broj u slobodnoj prodaji. Najveći broj primeraka ide u Ruski Krstur, gde je populacija Rusina najbrojnija, a slede Kucura, Novi Sad, Đurđevo, sremska mesta, kao i Beograd i Subotica, gde se proteklih godina rusinska zajednica uvećala. Govoreći o sunarodnicima u inostranstvu, pre svih u Hrvatskoj ali i sve većoj koloniji Rusina u Kanadi, Nemačkoj i Slovačkoj, pristup sadržajima „Ruskeg slova“ imaju uglavnom u elektronskom izdanju jer je procedura distribucije časopisa u inostranstvo skupa i komplikovana.

– Često se zaboravlja da literatura i reproduktivna kultura nisu dovoljne za očuvanje rusinskog jezika, nego i njegova svakodnevna upotreba. A tu su mediji. Čuvamo i negujemo jezički standard, ali isto tako držimo korak u razvoju jezika i usmeravanju njegovog razvoja – naglašava glavni i odgovorni uradnik „Ruskeg slova“.

A. Savanović