Arheološki lokalitet Majdan će biti restauriran
NOVI KNEŽEVAC: Arheološki lokalitet u severnobanatskom mestu Majdan u novokneževačkoj opštini, biće restauriran u okviru Interreg IPA programa prekogranične saradnje Rumunija – Srbija.
To je potvrđeno nedavno u Temišvaru, potpisivanjem ugovora o finansiranju projekta. „Unapređenje turizma u prekograničnoj saradnji oblasti Banata isticanjem potencijala arheoloških nalazišta Parce (Rumunija) i Majdana (Srbija)“.
Opština Novi Kneževac učestvuje u projektu sa partnerima iz Rumunije, pri čemu je vodeći Veće Temišvarskog okruga, a partner je još Nacionalni muzej Banata iz Temišvara. Ovaj projekat traje dve godine, a u novokneževačkoj opštini će se na arheološkom lokalitetu u Majdanu restaurirati nalazi koji datiraju iz perioda od 11. do 15. veka.
Rekonstrukcija podrazumeva podizanje temelja manastira na visinu od 80 centimetara, restauraciju grobnica, koje će biti osvetljene i pokrivene staklom. U Majdanu će takođe biti uređeno celo okruženje arheološkog lokaliteta sa stazama, osvetljenjem, video- nadzorom, ogradom i parkingom. Stara stambena zgrada biće renovirana, a izvršiće se prenamena u vizitorski centar u kojem će biti izloženi eksponati, nalazi, stare novčanice, nakit i drugo.
Za novokneževačku opštinu ovaj projekat je veoma značajan sa aspekta očuvanja materijalne - kulturne baštine ovog podneblja, kao i sa aspekta razvoja turizma, naročito zbog činjenice da će krajem ove godine biti otvoren novi granični prelaz sa Mađarskom, na tromeđi kod mesta Rabe, u samoj blizini arheološkog nalazišta.
Višegodišnja istraživanja na lokalitetu Majdan radili su stručnjaci Međuopštinskog zavoda za zaštitu spomenika kulture Subotice. Lokalitet se povezuje se sa hrišćanskim manastirom Svetog Đorđa iz legende o Svetom Gerhardu, s početka 14. veka, u kojoj anonimni pisar govori o nastanku manastira i o borbi ugarskog vojskovođe Čanada u periodu vladavine kralja Stefana Prvog (997-1038), protiv bugarskog kneza Ahtuma. Ahtum je gospodario Banatom i žestoko se opirao Stefanovim težnjama da Banat uključi u tadašnju Ugarsku, bio je saveznik Vizantinaca, pokršten u Vidinu 1004. godine.
Nastanak manastira u Majdanu može se odrediti na osnovu Gerhardove biografije. Gerhard je bio Mlečanin, episkop postavljen u Moriseni (Čanadu) 1030. godine, koji je tada i posetio novoizgrađeni manastir u Oroslanošu, odnosno Majdanu. Na osnovu toga pretpostavlja se da je manastir na tlu današnjeg Majdana izgrađen pre raskola crkava u periodu od 1016. do 1030. godine. Prema dostupnim izvodima u manastiru je tada živelo desetak grčkih kaluđera, a smatra se da je manastir kasnije bio delimično uništen i napušten od strane grčkih monaka, posle mongolsko-tatarske najezde 1241. godine. Kasnije se manastir obnavlja i postoji sve do najezde Turaka.
Istraživanjima su obavljana na arheološkom lokalitetu u Majdanu u više navrata. Preliminarna iskopavanja su bila 1996. a nakon urađenog projekta od 2003. do 2015. pristupilo se sistematskim istraživanjima. Potpuno su otkriveni temelji tri crkve sa orijentacijom istok-zapad, odnosno oltarima na istoku i ulazima na zapadu. Pored najveće crkve pronađene su fragmentovane podne i zidne opeke s utisnutim predstavama krsta, lava, modela manastira i različitih prepleta u medaljonu, sa elementima romanike i nizovima pseudogranulacija, što su elementi vizantijske tradicije.
Velika crkva je u osnovi temelja zidana od ostataka prethodne, četvrte crkve, a otkriveni su i ostaci temelja manastirskih objekata i istraženo 850 grobova otkrivene nekropole, koji potiču iz takozvanog perioda belobrdske kulture i potiču iz 11. i 12.veka. Manastir otkriven u Majdanu predstavlja najstariji hrišćanski objekat u severnom delu Vojvodine, jer je stariji i od Arače kod Novog Bečeja.
M. Mitrović