Godišnji koncert ansambla Vila: Devojko mila, crvena jabuko

U toku nešto više od dva sata razni „Vilini“ sastavi su uz Tamburaški (dirigenti Ivan Sabo i Stevan Mošo) i Narodni orkestar (pod upravom Dragana Naračića) izveli ukupno šesnaest numera, čiji je redosled sledio uobičajenu dramaturšku krivulju ovakvih večeri, a koja je kontinuirano ali talasasto rasla zajedno sa godištem i interpretativnim senzibilitetom izvođača: od dečijih sastava različitog uzrasta, predizvođača, veterana, pa sve do izvođača u punoj i zadivljujućoj izvođačkoj zrelosti. Svaki od ovih ansambala plenio je posebnom energijom, što je publika u prepunoj sali prepoznavala i nagrađivala burnim aplauzima. Vrhunac večeri, međutim, bio je smišljeno usmeren ka premijernom izvođenju koreografije „Devojko mila, crvena jabuko. Bilo jednom u Crnoj Travi“ maestra Milorada Lonića a u muzičkom aranžmanu Dragana Narančića. Ova, nova koreografija tradicionalnog plesa u svim aspektima scenske folklorne umetnosti – vizuelno-prostornom, kinetičkom i muzičkom – zaslužuje analitički komentar. U osnovi zasnovana na tradicionalnoj plesnoj praksi jugoistočne Srbije, odnosno oblasti Crna Trava, ona priča priču o snažnoj, ali neostvarenoj ljubavi između Marka i Ljiljane prevazilazeći folklorni stereotip bajkovitog ali istovremeno po pravilu prozaičnog (dakle dramaturški najčešće potpuno nerazrađenog) mladalačkog zaljubljivanja kroz „narodnu igru“. U ovom slučaju ljubav ne trijumfuje već, neostvarena zbog neumitno suprotne volje roditelja, po prvi put u našem koreografisanom folkloru otvara mogućnosti slojevitije reinterpretacije tradicionalnog seoskog života i patrijarhalnih kulturnih vrednosti. Metafora rastanka (oblast Crne Trave je poznata po pečalbarima) i uzajamnog zavetovanja (Marko Ljiljanu daruje jabukom) kojom započinje priča, nastavlja se njegovim povratkom u zavičaj, bolnim saznanjem da je devojka obećana drugom i neuspešnim pokušajima da se ova sudbina promeni. Slobodno, kreativno, igrajući se i istražujući dramaturške potencijale pojedinačnih koreografskih zahvata, maestro Lonić svaki segment koreografije podređuje osnovnoj, kako bi on to rekao, „koreografskoj nameri“. Uz iskustveni ali i promišljen osećaj za temporalnu organizaciju delova celine scenskog dela kao „vremenske“ umetnosti, autor koristi svega četiri tradicionalna seoska plesa koji su izvođeni u Crnoj Travi (biljibinku, vlasinku, pešačku i čačak), presecajući ih tradicionalnim pesmama u dvostrukoj funkciji tumačenja dramske radnje i dinamičkog nijansiranja dramaturškog toka.

Nadograđujući osnovne obrasce pokreta odabranih plesova a sa dugogodišnjim iskustvom vrsnog izvođača, Milorad Lonić ih kinetički i prostorno postepno izgrađuje (kako bi se to još reklo „stilizuje“) ka dostizanju dva uzbudljiva vrhunca na kraju pešačke i čačka. Važno je napomenuti da se uz soliste Marka (Srđan Petrović) i Ljiljanu (Svetlana Banjac), čije glumačke i plesne interpretacije tek treba razraditi, i izvanredne epizodne role (Milorad Mirčić, Ivan Savić i Vanja Vujičić), u ovoj koreografiji pojavljuje i kolektivna uloga seljana koji aktivno učestvuju u svim razvojnim tokovima priče. U potpunosti u skladu sa osnovnom idejom o rastanku kao metafori čežnje za nedostižnim životnim saputnikom, završna slika u izrazitoj prostornoj asimetriji koja nužno traži određeno razrešenje, smisleno ostavlja prostor za neke nove početke i iskazivanje jasne ideje da ljubav između Marka i Ljiljane ne može prestati kao svetlica nade i radosti, kao večiti simbol trajanja i posvećenosti. U tom smislu i naziv koreografije „Bilo jednom u Crnoj Travi“ sublimirano izmešta ideju ove priče u sferu univerzalnog i večitog ljudskog traganja.

Iako ne predstavlja stvaralački iskorak u sferi koreografisanog folklora u meri na koji je to učinjeno nekim njegovim drugim ostvarenjima (npr. koreografijom na muziku VII rukoveti Stevana Mokranjca ili „Laticama srpskog kola“), „Devojko mila, crvena jabuko. Bilo jednom u Crnoj Travi“ maestra Milorada Lonića istražuje sve potencijale koreografije tradicionalnog plesa do njihovih krajnjih granica. U tom smislu, moguće je očekivati da će neka od rešenja koja smo videli na premijernom izvođenju u narednim interpretacijama dobiti i neka nova obličja.

Selena Rakočević

Projekat „Spomeničko nasleđe danas” DVP Produkcija realizuje uz podršku Pokrajinskog sekretarijata za kulturu, informisanje i odnose s verskim zajednicama...