Romantični Pariz u objektivu Robera Duanoa

Tokom 2019. priređuju se ili su u toku različite tematske izložbe njegovih radova. Jedna od njih održava se u italijanskom gradu Kava de Tireni (30. novembar 2018. - 3. mart 2019), druga, u pariskom zdanju Site de la Muzik, pod nazivom “Duano i muzika“ (8. decembar 2018. - 5. maj 2019). Velike postavke priređene su - u galeriji manastira Sen Sesil u Grenoblu (“More na fotografijama Robera Duanoa“), kao i u Muzeju lepih umetnosti u bretanjskom Kemperu (16. novembar 2018. - 22. april 2019).

Podsetimo da su Duanoove fotografije 2003. bile predstavljene i beogradskoj publici. Naime, u organizaciji tadašnjeg Francuskog kulturnog centra (sada Francuski Institut) u Galeriji SANU bila je priređena velika postavka „Izvesni Rober Duano”. Prizori sa pariskih ulica, mondenskih zabava, portreti čuvenih umetnika, slike iz porodičnog albuma, uobičajeni su detalji koje je tokom decenija foto-aparatom zabeležio Duano. Na beogradskoj izložbi prikazano je više od stotinu crno-belih fotografija, koje su vlasništvo agencije „Rafo” za koju je Duano radio kao umetnički fotograf.

Rođen 14. aprila 1912. u Žentijiu, Rober je proveo sav svoj život u ovom južnom predgrađu Pariza. Kao trinaestogodišnjak upisuje se u Školu “Etijen“ (specijalizovana za zanate vezane za knjigu), i četiri godine kasnije dobija diplomu grafičara-litografa. Prvi posao dobija kao crtač reklama u ateljeu “Ilman“. Uviđajući značaj fotografije u ovoj oblasti, ubrzo postaje asistent u novoosnovanoj foto-laboratoriji ateljea. Duanoovi prvi radovi nastaju 1929, a dve godine kasnije postaje saradnik Andrea Vinjoa, vajara, slikara i fotografa, pod čijim uticajem ulazi u umetničke krugove Pariza.

Već 1932. časopis “Ekselzior“ objavljuje Duanoovu prvu samostalnu reportažu o buvljoj pijaci u Sent Uanu. Godine 1933. dobija posao fotografa u reklamnom odeljenju fabričkog kompleksa “Reno“ u Bulonj-Bijankuru. Zbog “redovnog kašnjenja na radno mesto“ dobija otkaz, i 1939. odlučuje da se upusti u avanturu profesije slobodnog fotografa. Mobilisan je na početku rata, ali je oslobođen vojne obaveze iz zdravstvenih razloga. Nastavlja samostalno da fotografiše, a poznavanje grafičkog zanata koristi u izradi lažnih dokumenata za potrebe Pokreta otpora.

Po završetku rata, priključuje se agenciji “Alijans foto“. Nju će uskoro zameniti agencijom “Rafo“ kojoj će ostati veran do kraja karijere. Objavljuje fotografije u časopisima kao što su: “Lajf“, “Puen de vi“, “Regar“ i “Pikčer post“. Stižu velika slava i priznanja - nagrade “Kodak“ (1949) i “Nieps“ (1956), kao i mnogobrojni pozivi da učestvuje na velikim međunarodnim izložbama. Bio je neumoran radnik. Pored velikog broja naručenih industrijskih i reklamnih fotografija od kojih se izdržavao, uspeo je da ostvari autentično i snažno umetničko delo.   

Kako je prodat čuveni „Poljubac“

Originalna fotografija „Poljubac kod Gradske kuće” koju je 1950. snimio Rober Duano, prodata je 2005. na aukciji za 185.000 evra. Fotografiju veličine 18h24.6 centimetara, potpisanu na poleđini, kupio je anonimni švajcarski kolekcionar posle nepunih tri minute licitiranja. Ona je nastala po poruybini njujorškog magazina „Lajf”, koji je Duanou naručio da napravi reportažu o ljubavnim parovima u Parizu. Poljubac mladog para umetnik je fotografisao sedeći u bistrou, smatrajući da bi nameštanje ili davanje sugestija uticalo na efekat prizora.

Fotografija je vrlo brzo postigla vrtoglavu popularnost, pa je poster napravljen na osnovu originalnog snimka prodat u neviđenom tiražu. Doskorašnja vlasnica fotografije, Fransoaz Borne, inače devojka koja je pre više decenija bila predstavljena na slici, odlučila je da proda svoju dragocenu uspomenu kako bi finansirala produkcijsku kuću koja bi pomagala mladim autorima da snimaju dokumentarne filmove.

Na svojim fotografijama Duano beleži portrete Žaka Prevera, Pikasa, Koktoa, Simon de Bovoar, Đakometija, Žorža Braka, ali najčešće slike običnog života ljudi sa pariskih ulica. Svojim lucidnim, duhovitim i ironičnim pristupom predstavio je upečatljive prizore gradskog miljea tokom 50-ih i 60-ih godina. Govorio je da je zaljubljen u prirodu, da voli lutanja putevima, uspinjanje brdima, prizore sa seoskih slavlja, ali njegovom objektivu nisu promakle ni slike zabava mondenskog sveta u Parizu, koje je fotografisao „kao da aparatom ovekovečuje zoo vrt u kojem defiluju retke zveri” (Deni Gajar).

Zbog svoje neposrednosti, često je bio na udaru kritike koja ga je osuđivala zbog površnosti i odsustva stilizacije, ali su se stvari ubrzo promenile kada je Rober Duano 50-ih godina stekao internacionalnu slavu, priredivši svoju veliku samostalnu izložbu u Muzeju moderne umetnosti u Njujorku (MoMA). Od tog perioda njegova popularnost vrtoglavo raste, a posedovanje Duanoovih fotografija sve više postaje stvar prestiža, posebno u krugovima koji su, nakon umetnikove međunarodne afirmacije, ubrzo zaboravili svoj nekadašnji prezir prema uličnim prizorima.

Duano je fotografisao ono što bi svaki sentimentalni stanovnik bilo kog evropskog grada voleo da zapamti - poljupce zaljubljenih, tamnu poetiku usamljenosti, prašnjavi dah pozorišta iz predgrađa, i decu, jedina bića na Zemlji „koja dolaze na svet sa izrazom poput Božijeg lika”. Da su njegove fotografije postale deo kolektivnog sećanja Parižana svedoči istraživanje „Pari mača”, koji je tokom 90-ih godina pozvao osobe koje su se pojavljivale na njegovim slikama. U nepoznatom paru koji je zabeležen na čuvenoj fotografiji „Poljubac kod Gradske kuće„, prepoznao se toliki broj građana da su prepucavanja oko identifikacije prerastala u sudske sporove.

Rober Duano je autor nekoliko knjiga među kojima su „Tri sekunde večnosti”, „Izvesni Rober Duano”, „U imperfektu objektiva”, „Prsti umrljani mastilom”, „Pitanje svetla„. On je svoje fotografije stvarao uz ironičan i šeretski osmeh, uskraćujući znatiželjnike za bilo kakav ozbiljan komentar o posebnom nadahnuću koje umetnika navodi da zabeleži pojedine prizore. Otuda su Duanoovi prijatelji smrt velikog maestra fotografije koja se dogodila 1. aprila 1994, protumačili kao još jednu njegovu šalu.

Siniša Kovačević