Somborski komunalci brinu se i o neaktivnim grobljima

Među onim institucionalnim poslenicima koji se brinu o tome da ne izblede uspomene na svojevremene stanovnike ovog kraja bez obzira na nacionalnost ili veru, kao što su oni zaposleni u varoškom Muzeju, nalaze se i ovdašnji komunalci, tačnije zaposleni u Javnom komunalnom preduzeću „Prostor“ koje se brine o čak 32 aktivna i neaktivna groblja na somborskom gradskom području, što ih svrstava u apsolutne srpske rekordere kada je u pitanju broj večnih počivališta koje i danas održavaju.

Decenijama unazad neaktivno jevrejsko, nazarensko ili brojna seoska groblja nacionalnih i verskih manjina, kojih sticajem istorijskih i socioloških okolnosti odavno nema, pođednako se i danas neguju, iako njihove večne kuće, sem znatiželjnika ili jako dalekih potomaka koji ih pohode iz „dalekog sveta“, nema ko da obilazi. Tako su ovih dana, u okviru svojih redovnih aktivnosti sezonskog košenja i krčenja gradskih i seoskih grobalja na teritoriji grada Sombora, radnici JKP „Prostor“ Sombor,  izvodili radove na i uređenju takozvanog „Nemačkog groblja“ u Kljajićevu, jednom od najvećih sela somborskog atara, groblja na kome se nalaze počivališta osnivača ovog naselja na putu od Sombora do Vrbasa i dalje Novog Sada, podunavskih Švaba.

Selo, od kraja Drugog svetskog rata nazvano po narodnom heroju, Srbinu sa Korduna, Milošu Kljajiću, kao ljudska nastamba postojala je još u kamenom dobu, ali se istorijski njegov nastanak može pratiti od Srednjeg veka i to kao ugarsko plemićko leno Sent Kiralji (Sveti kralj) 1391. godine. Današnje Kljajićevo pominje se i za „turskog zemana“, pa se prvi put u osmanlijskim poreskim spisima, defterima, kao naseljeni toponim pojavljuje pod imenom Kernja krajem 16. veka, da bi postepeno ovaj naziv bio izmenjen u Krnjaja koju su naseljavali etnički Srbi, a austrijskim oslobađanjem dobrog dela Panonske nizije od turske vlasti u naziv Krnaja, pod kojim je bilo beleženo do 1949. godine.

Prva, od ukupno dve, dramatične demografske promene usledila je potezom austrijskih imperijalnih vlasti koje su odlučile da na prostor današnjeg Kljajićeva 1765. godine nasele prvih 17 porodica nemačke sirotinje među kojima su, pored seljaka, bile i zanatlije. Broj kolonista iz godine u godinu se povećavao, da bi u jeku kolonizacije i germanizacije južnih granica habzburške monarhije, krajem 18. veka, tačnije za samo dve godine (1794-1746) u Krnaji bilo naseljeno novih 290 porodica etničkih Nemaca i nešto Mađara.

Istorija je ove krajeve gazila svojim tokom, da bi najmračniji period usledio u prvoj polovini 20. veka, odnosno okupacijom i razbijanjem Kraljevine Jugoslavije tokom Drugog svetskog rata, koji je tadašnja Krnaja dočekala sa oko 6.000 stanovnika, pretežno Podunavskih Švaba. Nedvosmisleno se stavljajući na stranu zemljaka, mada pod formalnom vlašću Hortijeve Mađarske, žitelji Krnaje su se odazvali pozivima novih nacističkih vladara Evrope i u redove zloglasnih Š divizija uputili preko 1.000 svojih stanovnika, koji su kosti ostavili od Staljingrada do Batine na obližnjem Dunavu.

Odmazda je usledila po okončanju Drugog svetskog rata, kada su i ovdašnje podunavske Švabe morale da ponesu krst kolektivne krivice za monstruozne nacističke zločine, zbog čega su bili logorisani u, po zlu čuvene, logore poput Gakova ili Kruševlja. Na njihova ognjišta su naseljeni popaljeni i obeskućeni Srbi iz genocidne tvorevine, Pavelićeve NDH, a decenijama posle toga, odnosno i danas, nasleđujući tradiciju negovanja tuđeg, brinu se o grobovima svojih prethodnika, ali i često ugošćavaju njihove potomke koji su svoje živote i porodične linije nastavili u matici, Nemačkoj.

M. Miljenović