Dnevnik na licu mesta: Kako živi srpska zajednica na istoku Hrvatske?

Prilikom nedavne posete delegacije Novog Sada, predvođene gradonačelnikom Milošem Vučevićem, Vukovaru i opštini Erdut, predstavnici srpske zajednice upoznali su goste sa životom i problemima s kojima se svakodnevno susreću, a najviše u oblasti zapošljavanja, obrazovanja, upotrebe jezika i pisma, ali i drugih stečenih prava koji proističu iz hrvatskih zakona, a koji se ne primenjuju u potpunosti.

Vukovar, kao sedište Vukovarsko-srijemske županije, ima značajnu srpsku zajednicu koja čini više od 30 stanovništva tog grada. Međutim, evidentan je trend odlaska, pre svega mladih, u inostranstvo, i to je problem koji se ne odnosi samo na srpsku zajednicu nego i na sve ostale. Ipak, kada je reč o Srbima u Hrvatskoj, dodatni razlog za napuštanje svojih domova, kako navode, predstavlja i ambijent, pre svega politički, koji nad srpskom zajednicom i dalje navlači odgovornost za rat čije se posledice i danas mogu videti na mnogim fasadama u tom gradu. Jačanje desnih ekstremističkih pokreta i retorike prelama se preko srpske zajednice u smislu ostvarivanja prava, ali i prebacivanja odgovornosti za negativne trendove u drštvu, iako Srba u Hrvatskoj, po popisu iz 2011. godine, ima manje od pet procenata, tačnije 4,5 odsto, s izvesnom tendencijom opadanja.

U Vukovaru je sedište Zajedničkog veća opština koje usklađuje interese srpske etničke zajednice u istočnoj Slavoniji, Baranji i zapadnom Sremu, na području Osječko-baranjske i Vukovarsko-srijemske županije, koordiniše prava i daje inicijative i predloge prema institucijama vlasti Republike Hrvatske. Taj organ srpske samouprave proistekao iz Erdutskog sporazuma, potpisanog 12. novembra 1995. godine, na osnovu kojeg je završen rat u Hrvatskoj i započeo proces mirne reintegracija tih prostora u Hrvatsku.

Predsednik Zajedničkog veća opština Vukovar Srđan Jeremić kazao je da brojna prava koja su srpskoj zajednici u Hrvatskoj zagarantovana većim brojem zakona Republike Hrvatske danas nisu implementirana. Kao član Mešovite međuvladine komisije Srbija–Hrvatska za rešavanje problema nacionalnih manjina u Srbiji i Hrvatskoj, izrazio je svoje nezadovoljstvo onim što je Republika Hrvatska realizovala vezano za zaključke i preporuke te komisije s prošlog sastanka.

– Republika Srbija je u najvećoj meri ispoštovala sve ono što je kroz te zaključke preuzela na sebe s ciljem unapređenja položaja hrvatskog naroda u Srbiji i mi se zaista nadamo da će ta činjenica imati pozitivne refleksije i na Republiku Hrvatsku i na Vladu Hrvatske da i ona s istim entuzijazmom, istom snagom i energijom pristupi rešavanju srpske zajednice u Hrvatskoj – objasnio je Jeremić.

On je istakao značaj posete delegacije Novog Sada i spremnost da se između ZVO-a i Grada Novog Sada potpiše dokument o saradnji.

– Činjenica je da mi kao manjinski narod u Hrvatskoj bez pomoći matične države ne možemo ostvariti svoje interese, ne možemo rešiti svoje probleme. Republika Srbija u poslednjih nekoliko godina čini veliki iskorak kada je u pitanju pomoć Srbima u Republici Hrvatskoj. Zaista tom pomoći možemo biti zadovoljni i ona se iz dana u dan sve više produbljuje i proširuje. Zahvalni smo svim nivoima vlasti u Srbiji, od Vlade, predsednika republike, Pokrajinske vlade i vlasti na nivou jedinica lokalne samouprave i svih onih institucija i organizacija koji deluju u gradovima i opštinama, što prepoznaju situaciju u kojoj je srpski narod u Republici Hrvatskoj i što su spremni da nam pomognu da se očuvamo kao autohtoni, domicilni narod na prostorima Hrvatske, narod i slavne istorije, narod koji želi da sačuva sve elemente svog nacionalnog identiteta, što znači svoj jezik, svoje ćirilično pismo, kulturu, običaje i svoju tradiciju – zaključio je Jeremić.

Opština Erdut, u kojoj je na vlasti Samostalna demokratska srpska stranka od njenog osnivanja sa sedištem u mestu Dalj, kako je ocenjeno, pravi je primer suživota između Srba, Hrvata i ostalih naroda koji žive u toj opštini. Za razliku od Vukovara, u opštini Erdut mogu se videti dvojezične table ispisane na latiničnim i ćiriličnim pismom.

Načelnik opštine Erdut Jugoslav Vesić ističe da i građani te opštine imaju mnoge životne probleme, ali su nemaju problem s pravima nacionalnih zajednica.

Gradonačelnik Novog Sada Miloš Vučević istakao je da je grad iz kojeg dolazi primer kako treba da funkcioniše suživot različitih nacija i vera na jednom mikrolokalitetu i da je i Erdut primer dobrog suživota Srba, Hrvata, Mađara i drugih nacija koje tu žive.

– U opštini Erdut je moguće da budu dvojezične table – kazao je Vučević. – Moguće je da vidite ćirilično pismo i verujemo da, ako je moguće ovde, u Dalju, da se to primeni, da je to moguće i u Vukovaru. Kao što Hrvatska nacionalna zajednica u Srbiji, odnosno u Vojvodini, može i apsolutno treba da koristi svoj jezik i svoje pismo, tako i srpski narod treba da ima pravo da koristi svoj jezik i svoje pismo u Vukovaru. Ni manje ni više.

– Suživot je zasluga mudrih ljudi koji su bili na ovom mestu pre mene i prvenstveno zbog toga što je srpska zajednica na vlasti jer u drugim situacijama mislim da je teško realizovati neke ideje, a naročito potrebe naših sunarodnika – kazao je Vesić. – Na području opštine Erdut situacija je vrlo dobra. Naša različitost je naše bogatstvo i mi smatramo da ovakvim posetama ljudi iz matice i zajedničkim porukama možemo doprineti da život bude kvalitetniji pošto sve nas tište isti problemi jer ljudi teško žive i odlaze s ovog trena. Cilj nam je da zadržimo mlade ljude da ostanu ovde i doprinose razvoju zajednice.

Jedan od domaćina novosadskoj delegaciji bio je i najmlađi vladika Srpske pravoslavne crkve Heruvim, koji je pre šest meseci došao u Eparhiju osječkopoljsku i baranjsku. Vlada Hrvatske uložila je dosta u obnovu sakralnih objekata na teritoriji te eparhije, ali u obnovi imaju pomoć institucija iz Srbije, među kojima je i Pokrajinski zavod da zaštitu spomenika kulture sa sedištem u Petrovaradinu.

– Mi u svoju matičnu državu gledamo kao u svoje ogledalo i treba da budemo most koji će graditi odnose između dve države, koji svakako mogu biti bolji, uspešniji i produktivniji za opstanak ove zajednice, a svakako i, na širem nivou, odnosa između Republike Hrvatske i Republike Srbije – kazao je episkop Heruvim.

A. Savanović