Prošlo je 77 godina od racije koja je započela u Šajkaškoj oblasti

Bio je to jedan od najstrašnijih zločina protiv civilnog stanovništva Srba, Jevreja i Roma na ovim prostorima kako po načinu kako je počinjen, tako i po masovnosti.

U krvavom piru mađarskih fašista, koji je trajao skoro mesec dana, u Bačkoj je ubijeno više od 4.000 ljudi. Njihova beživotna tela gurnuta su pod led Tise i Dunava. 

Bačka pamti svoje nevine žrtve. Centralno obeležavanje 77. godišnjice racije će biti održana danas u Titelu. Tim povodom će u Hramu Uspenja Presvete Bogorodice u 12 sati biti održan parastos nevinim žrtvama racije u Bačkoj, koji će služiti episkop bački Irinej..Nakon toga u 12,30 na platou ispred hrama, održaće se pomen kojem će, kako je najavljeno, prisustvovati predstavnici Pokrajinske vlade i Skupštine Vojvodine, a obratiće se  predsednik Pokrajinska vlade Igor Mirović i predsednik opštine Titel Dragan Božić.        

I Čurug čuva sećanje na svoje žrtve. U tom selu sa oko 10.000 duša, danas će biti služen parastos u Muzeju žrtava racije u 10 sati.  Zločin mađarskih fašista je i  otpočet u Čurugu na Tucindan 4. januara i samo za pet dana zverski je ubijeno oko 1.300 Srba i Jevreja, među kojima i dece mlađe od 15 godina. Bio je to samo uvod u krvavi pir koji je ubrzo uzeo maha i u drugim krajevima Bačke, u Novom Sadu i drugim mestima i zvaršio se u Bečeju 29. januara.

Čuružani su ubijeni u nekadašnjem Topalovom magacinu u centru sela. Na Tucindan 1942. godine u taj prostor od svega 150 kvadratnih metara je odvedeno stanovništvo na minus 30 stepeni gde su muškarci, žene i deca bili zatočeni do Božića kada je počela strašna egzekucija. Mađarska vojska već prvog dana racije sa vrata i kroz prozor Topalovog magacina je mitraljeskim rafalima ubila više od 400 ljudi, ostali su pobijeni po svojim kućama, a svi zajedno su bačeni pod led reke Tise.

Nekadašnji žitni magacin je danas Muzej žrtava racije. Preuređen je uz finansijsku pomoć mađarske vlade, ali na zidovima je ostavljen trag mitraljeza. U tom Muzeju se čuvaju i fotografije i imena nevinih žrtava, Memorijalno društvo “Racija 1942” je godinama skupljalo imena žrtava i fotografije da se sačuvaju od zaborava, ali i za opomenu budućim generacijama da se takav zločin više nikada ne dogodi.      

Nijedan zločin protiv čovečanstva nema opravdanje, ni pomilovanje onih koji su ga počinili, ali da je i u tom vremenu bezumlja i zločina bilo ljudi koji su se držali časti i reči svedoči primer predsednika tadašnje mađarske vlade grofa Pala Telekija. On se ubio jer je Mađarska pod komendom regenta Mikloša Hortija sklopila pakt sa Hitlerom i time je pogazila dokument o večnom prijateljstvu s Jugoslavijom. Isto tako Endre Bajči Žilinski, poslanik mađarskog parlamenta je 19. januara 1942. javno govorio o stravičnom zločinu koji su mađarske trupe počinile u Bačkoj i zatražio najstrožiju kaznu za one koji su bili odgovorni za taj krvavi pir.

Za pojedince je kazna stigla tek posle završetka Drugog svetskog rata. Tako su pukovnik mađarske žandarmerije Lasno Deak, koji je rukovodio zločinom u Čurugu, i vojni general Ferenc Sombathelji Cajdner, koji je rukovodio celokupnom racijom u Bačkoj, isporučeni posle rata jugoslovenskim vlastima i oni su posle suđenja u Novom Sadu pogubljeni u Čurugu.

E. Marjanov