Izložba u Muzeju Vojvodine: Narodni kralj u umetničkim delima

Izložba je zajednički projekat Muzeja Vojvodine – Muzeja prisajedinjenja, Istorijskog arhiva Grada Novog Sada i Zavoda za zaštitu spomenika kulture Grada Novog Sada, a predstavlja jedinstvenu retrospektivu svih umetničkih dela kojima je motiv bio Petar Prvi Karađorđević.

Tako će, na 16 velikih panoa, posetioci, recimo, moći da vide tri kraljeva portreta koje je Uroš Predić naslikao 1920, 1021 i 1928. Među slikarima čija su dela zastupljena su, recimo, i braća Bosarić, Špiro i Anastas, a biće predstavljen i jedan od prvih portreta Petra Karađorđevića kao kralja, rad Nikole Milojevića iz 1903. Među eksponatima je i najstariji portret, nastao 1845: iako je budući kralj tada imao svega godinu dana, po ondašnjoj tradiciji Arsenije Petrović ga je naslikao kao dečačića u uniformi.

Posebno poglavlje izložbe je posvećeno kraljevim slikama sa ratnom tematikom, poput dela Bogosava Vojnovića Pelikana, Miloša Gvozdenovića, Vase Eškićevića „Albanska golgota” ili Frensisa Ovena Solsberija. Predstavljena će biti i serija poštanskih maraka „Kralj  Petar na bojištu 1914”. Sastavni delovi postavke su, inače, i detalj sa monumentalnog mozaika iz crkve na Oplencu, kao i ispisi devet pesama posvećenih kralju oslobodiocu: od „Himne za Srbiju i kralja Petra” Laze Kostića, do „Spomenik kralju Petru u Novom Sadu” Vladana Simića.

Na panoima će se naći popis spomenika, bisti, spomen-česmi... posvećenih Petru Karađorđeviću podignutih između 1922. i 1939, kao i njihove fotografije, one koje su sačuvane. Gotovo sva ta obeležja srušena su ili početkom Drugog svetskog rata ili za prvih dana nove vlasti. Među varajrskim imenima ističu se Rudolf Valbec, Đorđe Jovanović, Lojze Dolinar, Sreten Stojanović, te Drinka Radovanović i Đorđe Lazić.

Istovremeno, Hadži Zoran Lazin je prikupio podatke i o svim spomen-obeležjima s likom kralja Petra koji danas žive u Oplencu, Velikoj Plani, Ribarskoj Banji, na Tekerišu, u Banji Koviljači, Beogradu, zatim Staroj Pazovi, Zrenjaninu, Bečeju, Aleksandrovu, Liparu i Velebitu kod Kanjiže, sve do onih u Bijeljini, Banjaluci, Mrkonjić Gradu i Trebinju. Tu je i bronzani bareljef sa Beogradske kapije u Petrovaradinu, na kojem je prikazan ulazak srpske vojske u Novi Sad.

A kada je reč o samom Novom Sadu, pored monumentalnog spomenika, otkrivenog 25. novembra ove godine, u Galeriji Matice srpske se čuva poprsje Petra Karađorđevića, na zgradi Banovine je njegov reljefni lik koji je izradio vajar Karlo Baranji (zajedno sa likovima Aleksandra Karađorđevića i vojvoda Živojina Mišića, Radomira Putnika, Stepe Stepanovića i Petra Bojovića), dok je Sava Halugin svoja dva dela na temu Kralja Oslobodioca poklonio Čeneju i Muzeju prisajedinjenja.  

Po rečima autora, izložba „Portreti narodnog kralja u umetničkim delima“ samo je pokušaj osvetljavanja lika i dela kralja Petra Prvog Karađorđevića, a u susret obeležavanju 175. godišnjice od njegovog rođenja. Na tom fonu namera je da ova izložba obiđe mesta i gradove širom Srbije i Republike Srpske, sa akcentom na ona gde postoje spomen obeležja Kralju Petru, a na proleće 2019. trebalo bi da se pojavi i istoimena knjiga Hadži Zorana Lazina, koja će biti nešto obimnija u konceptu nego što je sama izložba.

M. Stajić