Okrugli sto u Subotici „Gde su Bunjevci nakon sto godina”

Tema okruglog stola bila je „Sto godina od Velike narodne skupštine održane u Novom Sadu 1918. i uloga Bunjevaca u njoj”.

Profesor Raič je istakao da su Bunjevci 1918. godine doneli ispravnu odluku i učestvovali na Velikoj narodnoj skupštini u Novom Sadu. Tada su bili bitan politički subjekt i dobili tretman kao i ostali narodi.

- Problem je kako da se taj narod postavi na svoje noge, da tako kažem. Najveći problem je taj što on nije uspeo da ostvari neko svoje jezgro, da se okupi i da se kao celina razvije i brani svoje potrebe. Svoju zajedničku perspektivu, da unutar sebe održava određeni integritet - rekao je prof.dr Aleksandar Raič.

Bunjevci su jedan od najugroženijih naroda na Balkanu, kome preti nestajanje. Od kada su se doselili na prostore nekadašnje Austrougarske i tokom trajanja obe Jugoslavije borili su se za svoj identitet i jezik i bez obzira na političke prilike i pokušaje da se pohrvate, pomađare ili posrbe, u minulih 200 godina, uspeli su da očuvaju svoj identitet. Kroz istoriju njihov status se menjao da bi danas bili priznati kao nacionalna manjina samo u Srbiji, dok je u Mađarskoj njihov status promenjen i asimilovani su u hrvatski, mađarski ili srpski korpus. Raspadom Jugoslavije dolazi do zaoštravanja odnosa između Srbije i Hrvatske po takozvanom bunjevačkom pitanju.

Bunjevci su kao narod bili priznati i za vreme Austrougarske, pa i nakon Velikog rata, kada je formirana Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca. Tada su odigrali ključnu ulogu 25. novembra 1918. godine na Velikoj narodnoj skupštini u Novom Sadu, kada su glasali za prisjedinjenje Bačke i Baranje Kraljevini Srbiji. Međutim, nakon Drugog svetskog rata proglasom koji je 14. maja 1945. godine, doneo Glavni narodnooslobodilački odbor Vojvodine (GNOOV) svi koji su se do tata izjašnjavali kao Bunjevci i Šokci morali su se izjašnjavati kao Hrvati bez obzira kako se osećali i nasilno im se kao nacionalnost pisalo Hrvat u dokumentima.

Raspadom Jugoslavije i ratovima tokom 90-tih godina prošloga veka, za vreme vlasti Slobodana Miloševića, Bunjevci su dobili priliku da izaberu da budu deo konstitutivnog naroda ili nacionalna manjina. Tadašnje rukovodstvo Bunjevaca odlučilo je da se izjasne kao nacionalna manjina.

Bunjevci u Mađarskoj bili su priznata manjina sve do 1993. godine, kada je odlučeno da se asimiluju u Hrvate ili Mađare, dok Hrvatska nikada nije priznavala Bunjevce kao poseban narod ili manjinu i uvek su trudili da ih asimiluju u Hrvate, smatarajući ih delom svog etnosa. Glavni argument Hrvatske za takav stav je katolička vera koja je zajednička i Bunjevcima i Hrvatima.

Pokušaj da se izbore za zakonsko priznavanje svog identiteta u Mađarskoj bio je 2006. godine, kada je Mijo Mujić sakupio 4000 potpisa i istorijskim dokumentima i spisima dokazao da su Bunjevci u Mađarskoj, odnosno na prostoru nekadašnje Austrougarske živeli više od tri veka. Mađarska Akademija nauka je 2010. godine usvojila konačnu odluku da su Bunjevci deo hrvatskog naroda.

U Austrougarskoj monarhiji prema popisu stanovništva iz 1910. godine, pored Hrvata i Srba posebno se navode Bunjevci i Šokci, a ista situacija je bila i 1930. godine godine, pa i 1941. i posle 1945. Bunjevci, bili su priznati i popisivani kao nacionalna manjina.

- Pre sto godina Bunjevci su bili svesni svog identiteta i u toj želji ostvarili su da se odvoje od Austrougarske i priključe Srbiji – podsetila je predsednica Bunjevačkog nacionalnog saveta Suzana Kujunyić. - Mislim da smo pre jednog veka doneli ispravnu odluku da se prisajedinimo Srbiji, jer svi vidimo kako su Bunjevci prošli u Mađarskoj. Moramo da sačuvamo naš jezik, identitet. Mislim da smo danas na nivou koji je zaista respektabilan, ako se ima u vidu sve ono kroz šta smo prošli.

S. Iršević

Projekat „Subotička hronika” realizovala je „Panonija media“ u saradnji sa „Dnevnikom“. Stavovi izneti u ovom tekstu nužno ne izražavaju stavove lokalne samouprave, koja sufinansira projekat.