Avionske bombe i rakete još na 150 lokacija

Na Karađorđevo brdo između Paraćina i Ćuprije stigli su demineri iz Ruske Federacije koji će narednih meseci, zajedno s kolegama iz Srbije, čistiti tu lokaciju od neeksplodiranih NATO projektila.

Rusko-srpski odred za humanitarno razminiranje ove godine ima 52 pripadnika. Reč je o specijalcima obučenim da vide, prepoznaju i  demontiraju eksplozivne naprave. Mnogi od njih već su bili u Srbiji jer se projekat pomoći Ruske Federacije Republici Srbiji u čišćenju teritorije od neeksplodiranih ubojitih sredstava sprovodi već 11 godina.

– Novina je da će nam Rusija u čišćenju zemlje od bombi pomagati i u naredne dve godine – kaže kodirektor Srpsko-ruskog humanitarnog centra Bojan Glamočlija. – Vlada Ruske Federacije produžila je projekat humanitarnog razminiranja Srbije na još tri godine, 2018, 2019. i 2020. godinu. Trenutno se, po zahtevu Republike Srbije, radi na projektima našeg Centra za razminiranje, dakle Srbija će odrediti šta je prioritet za čišćenje i koje teritorije. Reč je o pomoći Rusije vrednoj više od 20 miliona dolara.

Novi projekat čišćenja Srbije od NATO bombi, koji će narednih meseci zajedno sprovesti ruski i srpski demineri nosi naziv „Ćuprija 2”. Rukovodilac projekta i ove godine će biti Bogdan Pilipčuk, iskusni ruski deminer koji je u Srbiji više od pet godina. Osim što čiste deo teritorije Srbije koji je pretrpeo bombardovanje 1999, ruski stručnjaci saniraju i prostor na kojem je u oktobru 2006. godine eksplodirao magacin s municijom.

Rusko-srpski odred deminera je za sve ove godine očistio više od šest miliona kvadratnih metara teritorije Srbije, na koje su se vratili ljudi, ali i poljoprivredna proizvodnja. Pronađeno je i uništeno više od 13 tona bombi, koje su uglavnom vlasništvo NATO-a, a neretko se dešava da na većim dubinama demineri pronađu i projektile iz Drugog svetskog rata, pa čak i iz Prvog.

Osim na kopnu, neeksplodirane mine i bombe vrebaju i pod vodom. Od bombardovanja naše zemlje 1999. godine, neeksplodirane avionske bombe-rakete nalaze se u Savi i Dunavu na ukupno 11 lokacija.

Već dugo se sumnja da se u savskom koritu, nedaleko od sremskog sela Jamena, nalaze improvizovane minske naprave zaostale iz sukoba 1991–1995. godine.

Po podacima Centra za razminiranje Srbije iz aprila ove godine, mine se nalaze na prostoru od oko 2,3 miliona kvadratnih metara, kasetna municija na prostoru od oko 2,5 miliona kvadrata, a  avionske bombe – rakete na više od 150 lokacija. Ostala neeksplodirana ubojita sredstva zagađuju prostor od oko 18,5 miliona kvadrata.

Centar za razminiranje se već godinama rve s tim problemom. Najveće površine pokrivene „žutim ubicama” trenutno su kod Sjenice i u okolini Užica – oko 60 hektara tih opština i dalje je zasejano kasetnim bombama. Isti projektili na oko 50 hektara locirani su na prostoru Tutina i Bujanovca. Oznake za opasnost još uvek okružuje 19 hektara opštine Raška i 11 hektara nadomak Niša.

Poznavaoci te problematike navode da je svaki rat u prošlom veku Srbiji ostavio poveliko breme neeksplodiranih mina i bombi. Osim municije iz NATO agresije i dejstava devedesetih godina, redovno se otkriva i ona iz borbi 1914–1918, kao i bombe iz Drugog svetskog rata. Poslednji slučaj otkrivanja i planskog uništavanja kasetnog projektila iz 1999. u niškom naselju Medoševac najbolje pokazuje svu otpornost uspomena iz burne prošlosti.

– NATO je delovao kasetnim bombama na više stotina lokacija u 16 opština u Srbiji, ne računajući opštine na Kosovu i Metohiji. Na tom spisku su niške opštine Medijana i Crveni krst, kao i Kraljevo, Brus, Preševo, Bujanovac, Kuršumlija, Raška, Gayin Han, Tutin, Sjenica, Čačak, Vladimirci, Knić, Stara Pazova i Sopot kod Beograda – nabraja direktor Centra za razminiranje Jovica Simonović. – U skladu s međunarodnim standardima, od 2003. godine, kada je Centar osnovan, do danas, kasetna municija očišćena je s ukupno 1.125 hektara.

Čišćenje neeksplodirane municije zaostale iz ratova složen je i opasan posao. Osim što dugo traje, zahteva temeljnu pripremu i nosi veliki rizik, a provera terena izuzetno je skup posao. Čišćenje jednog kvadrata površine zasejane kasetnom municijom ili nagaznim minama, zavisno od terena i konfiguracije, košta i više od jednog evra. Cena uklanjanja jedne rakete ili avio-bombe, po gruboj računici, kreće se od 100.000 do 250.000 evra.

M. Bozokin