Istoriografija: Vladimir Ćorović i Dubrovnik

Knjiga je nastala u toku istoriografskih i književno-istorijskih istraživačkih radova, koji su obuhvatili proučavanje Dubrovačke prošlosti. Prilikom evidentiranja bibliografskih jedinica o Vladimiru Ćoroviću (1885-1941) kao raguzeologu, ispostavilo se da njegov rad u vezi sa dubrovačkom istorijom i književnošću predstavlja opširnu celinu, te da postoji dovoljno građe za obimnije delo.

Sadržaj rada ovog uglednog istoričara o Dubrovniku, veoma je važan za srpsku i jugoslovensku raguzeologiju. Otuda je osnovni motiv nastanka ove knjige namera da se prikaže bogatsvo Ćorovićevog sagledavanja dubrovačke istorije i pouzdano vrednovanje dubrovačke književnosti, koja su unapređivala studije i teme o ovom gradu-republici. Kroz pet poglavlja autorka prati Ćorovićev rad u vezi sa raguzeološkim temama, koje se javljuju u bogatom istraživačkom opusu ovog svestranog istoričara i akademika.

U prvom poglavlju predstavljena je Ćorovićeva kratka biografija i bibliografija, kako bi se sagledao njegov naučni razvoj od manjih do složenijih radova (pojedinačne teme, veće sinteze). Naredna poglavlja rezervisana su za praćenje Ćorovićevog rada, putem objašnjavanja članaka u kojima su zastupljene dubrovačka književnost i istorija. Posebnu pažnju autorka poklanja radovima objavljenim u teško dostupnim publikacijama (novosadsko "Bratstvo", beogradska "Narodna prosveta" i "Narodno delo").

U zasebnom odeljku, predstavljene su i druge aktivnosti uglednog istraživača koje su povezane sa dubrovačkim temama. Pored toga, autorka navodi kako je Ćorović donosio svoje sudove o radu drugih, vrlo smelo ulazio u sva područja pa i u ona vezana za istraživanja Dubrovačke republike. Objavljivanjem fragmenata, celih tekstova i rukopisa, autorka stavlja mogućnost njihovog komentarisanja, uz procenu da li je u analizi Ćorović "prepoznavao vrednosti ili je činio omaške".

Naučnikova bibliografija o Dubrovniku sadrži 47 jedinica. Rađena je po hronološkom principu, kako se obično rade personalne bibliografije. U okviru podele, građa je razvrstana na - monografske studije, tekstove u periodičnim i monografskim publikacijama, i rukopise. Pored navedenog, građa o Dubrovniku nalazi se i u Ćorovićevim knjigama - "Istorija Jugoslavije" (1933), "Historija Bosne" (1940), kao i u posthumno objavljenoj "Istoriji Srba" (1989), odnosno "Istoriji srpskog naroda" (1997).

Značajan deo istoričareve bibliografije o Dubrovniku, čine i pisma upućena Srpskoj kraljevskoj akademiji (sačuvana u Arhivu SANU). Ona zapravo predstavljaju Ćorovićeve referate koji se tiču Dubrovnika, a saopšteni su na naučnim skupovima Akademije. Podaci o tim saopštenjima pronađeni su u zapisnicima sa sednica, objavljenim u Godišnjacima Srpske kraljevske akademije u periodu od 1928. do 1941. godine.

Ćorović je 1904. u Beču počeo da studira filologiju, istoriju i arheologiju. Profesori su mu bili Vatroslav Jagić, Milan Rešetar, veliki poznavalac dubrovačke književnosti, i Konstantin Jiriček, koji je izučavajući izvornu građu u primorskim gradovima među prvima skrenuo pažnju na bogatstvo Dubrovačkog arhiva. Vladimir Ćorović se 1910. oženio Jelenom Skerlić, sestrom Jovana Skerlića, sa kojom je jedno vreme živeo u Dubrovniku.

Grad pod Srđem nije bio prva tema, niti je bio u središtu Ćorovićevih interesovanja, ali je tokom celog života bio deo njegovog istorijskog i književno-istorijskog istraživanja. Vezu između Ćorovića i Dubrovnika uočio je, pored ostalih, i profesor Borivoje Marinković. On navodi da bi se o slavnom istoričaru i gradu-republici mogla napisati nemala rasprava. Ukoliko se pažljivo prati Ćorovićeva bibliografija, primećuje se da je Marinkovićev stav bio opravdan.

Kao akribični istraživač Dubrovačkog arhiva, Ćorović je pisao o delima književnika renesanse i baroka (Mavro Vetranović, Yono Palmotić, Ivan Gundulić). Prikazivao je i komentarisao istorije književnosti Andre Gavrilovića, Pavla Popovića i Antuna Pehana. U istoriografskom radu, Ćorović je mnogo doprineo osvetljavanju veza Bosne i Srbije s Dubrovačkom republikom ("Palača Sandalja Hranića u Dubrovniku", "Despot Đurađ Branković prema Konavoskom ratu" i drugi).

Zahvaljujući znanju stečenom u Dubrovačkom arhivu, on je uspevao da prepozna nedostatak manje poznatih izvora u drugim radovima. Tako je istraživačima ustupio deo pronađene građe (npr. arheologu Miloju Vasiću dao je bitne podatke u vezi sa učešćem dubrovačkih majstora u gradnji Smedereva). Kao naučnik čiji se ugled poštovao, Ćorović je, usmenim i pisanim putem, pomogao štampanje tekstova iz renesansne i barokne oblasti. Osim toga, doprineo je da Srpska kraljevska akademija (danas SANU) otkupi pojedine rukopise i prepise za svoj arhiv.

Približavanje istorije

U svojoj studiji Mirjana Arežina skreće pažnju na različite aktivnosti koje osvetljavaju Ćorovića kao naučnika, profesora i istraživača dubrovačke prošlosti. On ovoj problematici nije prilazio površno, već sa velikim interesovanjem i zalaganjem da što bolje prikaže i približi istoriju, književnost i kulturu ovog grada-republike.

Siniša Kovačević