Vojvodini treba veća pošumljenost podizanjem vetrozaštitnih pojaseva

Piše Miodrag Perović

Prva porazna činjenica je učešće izdanačkih šuma lošeg kvaliteta od oko 50 posto u ukupnim šuma Srbije, a duga je, ispod svake mere niska pošumljenost Vojvodine od samo nešto više od 6 procenata površine. Pri tome su šumske površine u Vojvodini koncentrisane u svega nekoliko većih delova, kao što su Fruška gora, Vršačke planine, Deliblatska peščara, Bosutske šume i uzani šumski pojasevi u priobalju velikih reka -  Dunava, Tise i Save, tedelu kanala Hidrosistema Dunav - Tisa - Dunav. No, ono po čemu se vojvođanska ravnica po svemu izdvaja u odnosu na sve druge ravnice Evrope jeste nepostojanje vetrozaštitnih pojaseva.

Erozivni procesi u Vojvodini iskazuju se odnošenje najfinijih i najplodnijih čestica sa površine zemljišta, što uzrokuje osiromašivanje pedološkog pokrivača, a time i značajno imenjivanje prinosa. Upravo u tim nafinijim površinskim slijjevima, koji su najpodložniji eolskoj eroziji nalazi se najviše humusa i značajne količine azota, fosfora i kalijuma, kao i mikroelemenata. Osim što se presecanjam velikih poljoprivrednih površina vetrozaštitnim pojasevima smanjuje dejstvo vetra, odnosno smanjuje se erozija vetrom na poljoprivrednom zemljištu, ovom merom se značajno smanjuje i zasipanje odnetim zemljišnim materijalom mesta akumulacije nanosa, a to su po pravilu kanali kanalske mreže. Na ovaj način kanalska mreža duže će, bez značajnijih radova i intervencija, ostati funkcionalna i neće biti potrebe za dodatnim zauzimanjem površina za deponovanje izmuljenog materijala iz kanala.

Smanjivanjem jačine vetra na oranicama utiče se i na promenu mikroklime, jer je odavno poznata činjenica da se smanjenjem vetra samnjuje i isparavanje iz zemljišta, dok se relativna vlažnost vazduha povećava za skoro 15 posto. Na taj način smanjuju se i potrebne količine vode za navodnjavanje, čime se smanjuju i troškovi navodnjavanja i ostvaruje niža cena poljoprivredne proizvodnje. Osim toga, vetrozaštitni pojasevi štite useve od jakih udara vetra i poleganja, ili čak loma stabljika.

Uticaj vetra izražen je i na većim vodenim površinama, jezerima, rekama i kanalima u vidu pojave talasa. Talasi na kanalskoj mreži izazivaju eroziju obala, što osim uticaja na stabilnost kosina kanalaskih obala utiče i na taloženje erodiranog materijala na dnu kanala. To izaziva promenu proticajnog profila, odnosno smanjuje protočnost istog. Naknadni radovi na sanaciji takvih posledica su veoma zahtevni i skupi, a sve je moguće izbeći mnogo jeftinijim, delotvornijim i korisnijim podizanjem kvalitetnih vetrozaštitnih pojaseva.

U saobraćajnom slislu, vetrozaštitni pojasevi utiču i na povećanje bezbednosti saobraćaja smanjujući bočne udare vetra, a u zimskim uslovima, onemogućavaju formiranje smetova na punim pravcima, a koliko to može izazvati problema, pa čak i dovesti ljude u životno opasne situacije, svedoci smo događaja od pre nekoliko zima. U letnjim mesecima, vetrozaštitni pojasevi služe i kao mesto za odmor u prijatnoj hladovini. Najveća razlika se vidi na autoputu od Novog Sada do Subotice, gde je veoma mali broj odmorištana kojima uglavnom postoji tek po koje drvo, u odnosu, recimo, na Mađarsku, gde su vetrozaštitni pojasevi podignuti skoro na celoj trasi autoputeva od Budimpešte ka Segedinu i Beču, ali i na pravcu prema Balatonu.  A ulogu vetrozaštitnih pojaseva u smanjivanju buke i aerozagađenje ne treba ni pominjati.

Vetrozaštitnim pojasevima utičemo i na poboljšanje biodiverziteta, jer na migratornim pravcima, osim na većim vodenim površinama, jedan deo ptica za odmorišta koristi i šume, ali i uzane šumske pojaseve. Na ovaj način povećava se zadržavanje ptica na našoj teritioriji u vreme migracija čime im se olakšava put davanjem sigurnog odmorišta. Ovi pojasevi treba da budu i stanište životinjama koje ne migriraju, a kojima je dosadašnje devastiranje šuma oduzelo dom. Sa druge strane, pravilnim izborom vrsta biljaka za vetrozaštitne pojaseve možemo pomoći i pčelarstvu, a time i celokupnoj poljoprivredi.

Takođe, ne treba zaboraviti ni povoljan vizuelni efekat šumskih površina i vetrozaštitnih pojaseva, pogotovo u ravničarskim krajevima. Rečju, presecanjem velikih parcela vetrozaštitnim pojasevima svi su na dobitku, jer bi gubitak površina pod poljoprivrednim kulturama u korist vetrozaštitnih pojaseva bio višestruko kompenzovan nesumnjivim povećanjem prinosa. Da i ne govorimo o činjenici da bi pravilno održavanje šumskozaštitnih pojaseva u vidu proređivanja i obnavljanja šuma, vlasnicima parcela na kojima se oni nalaze donosio dodatne, i to ne male prihode od drvne mase.

(autor je predsednik Saveta Zelene stranke za prirodne resurse)