Alojziju pozdrav: Za Stepinca spremni!

 u vreme postojanja ustaške NDH, a hrvatska država je proteklog petka poništila presudu kojom je kardinal 1946. proglašen za ratnog zločinca i osuđen na 16 godina zatvora. Zahtev za poništenje presude podneo je njegov rođak Boris Stepinac, a odlukom sudije Ivana Turudića nadbiskup Stepinac je posle 70 godina oslobođen optužbi za saradnju sa okupatorom, nasilno katoličenje pravoslavaca i pomaganje ustaškom režimu.

Rehabilitacija ustaškog kardinala imaće, sigurno je, veliki ođek u regionu i impliciraće negativne posledice po mir i stabilnost na prostorima bivše Jugoslavije. No, ona, kako sa pravom konstatuje šef diplomatije Ivica Dačić, „nije samo srpsko-hrvatsko pitanje, već svetski i evropski problem, jer UN i EU zabranjuju restauraciju fašizma i fašisoidnih ideologija“. „Stepinčeve reči na Uskrs 1941. godine da je ’NDH stvorena Božijom milošću, mudrim i požrtvovanim radom poglavnika (Pavelića) i ustaškog pokreta, te voljom naših saveznika (Hitlera i Musolinija)’, kao i da je ’NDH najznamenitiji događaj u životu hrvatskog naroda’, najbolje govore i o Stepincu i o onima koji ga rehabilituju“, kaže Dačić.

Svakako više je razloga koji su uticali na rehabilitaciju Pavelićevog kardinala, kao što nije slučajno što je ovakva odluka donesena baš u ovom trenutku. Pored ostalih razloga, ovakav razvoj situacije u slučaju Stepinac može da se učitava kao uticaj određenih anglosanksonskih krugova u cilju dizanje tenzija u regionu kako bi se srpski faktor, koji se u poslednje vreme pokušava usmeriti u vojnom smislu ka Rusiji i investiciono ka Kini, pritiskao i disciplinovao tako što će se zabaviti starim animozitetima i regionalnim podelama. I stoga ostati nemoćan da se iščupa iz čvrstog „zagrljaja“ nekih struktura anglosaksonskog sveta, koji mu je nametnut posle bombardovanja i petooktobarskih promena.

Isto tako, nije slučajno da rehabilitacija Stepinca pala u vreme formiranja mešovite komisije koju čine predstavnici SPC i Katoličke crkve. Pošto oni imaju ulogu da preispitaju delovanje kardinala u ratnim događajima od 1941. do 1945, ova rehabilitacija čini se može da se tumači i kao logistička podrška, ali čak i kao neka vrsta pritiska iz Zagreba na rad komisije, na Vatikan i papu Franju, što je u funkciji ostvarenja konstrukta hrvatskih „jastrebova“ u Katoličkoj crkvi, kojima je krajnji cilj proglašenja Alojzija Stepinca za sveca.

I ono što je najbitnije za ovaj slučaj, koji sve sigurnije vodi ka kanonizaciji Pavelićevog kardinala, jeste istinska privrženost istaknutih predstavnika hrvatske elite, Katoličke crkve u Hrvatskoj, kao i dela hrvatskog naroda, liku i delu prvog sveštenika NDH. Za njih je Stepinac, baš kao i Ante Pavelić, oličenje težnje hrvatskog naroda za sopstvenom državnošću. Taj kolektivni ideal je ostvario Ante Pavelić dok je kardinal bio jedan od najbitnijih saradnika i duhovna logistika tom projektu, te je kao takav ušao u istoriju i kolektivnu svest naroda, kao stub njihovog identitetskog utemeljenja, kao ličnost koja je, naročito mučeničkom sudbinom - kako se većinom tumači u zapadnom nam komšiluku – kroz osudu i utamničenje, ugrađena u temelje moderne hrvatske nacije i moderne hrvatske države.

U delu hrvatskog naroda percepcija prvog sveštenika Pavelićeve Hrvatske je takva. Ona bi bila takva i da nije bilo totalitarne ideologije, koja je posle Drugog svetskog rata od svojih neprijatelja pravila izdajnike, a neretko, kao posledicu toga, i mučenike. Agresivna ideologija i autokratski pogled na svet su često posle Drugog svetskog rata utvrđivali narode u stavu da su njihovi nacionalni predvodnici junaci i heroji otpora totalitarnom svetu. Usled toga u poslednje vreme imamo često nekritički pristup događajima i ličnostima koji su bili akteri u ratnim događajima 1941-1945, što je proizvelo pojavu pokušaja masovnih, nekada i nekritičkih rehabilitacija na svim sukobljenim stranama.

Ova praksa (iako su zaista potrebne eventualne rehabilitacije, ali zasnovane na ozbiljnim istraživanjima i naučnim argumentima) je najčešće u funkciji negovanja, čak i produbljivanja podela na ovim prostorima, što sprečava zdrav kontakt među narodima, a neretko i međudržavnu saradnju na svim nivoima. Time se otvara prostor za upliv faktora sa strane, koji najčešće usmeravaju Balkan u pravcu svojih strateških prioriteta ostavljajući ga da tavori u mraku sopstvenih podela i animoziteta, zabavaljnog o svom jadu. Iz tog ugla gledano rahabilitacija Stepinca, osim što je zasnovana na istorijskoj neistini, odradiće i posao sprečavanja približavanja i na istini zasnovanog pomirenja (ili makar pristojne saradnje), pre svega Srba i Hrvata, a samim tim i čitavog Zapadnog Balkana.

Piše: Milovan Balaban (autor je istoričar i analitičar)