Otkrivanje tajni starog parfemdžijskog zanata

 – parfemdžijska radnja ’Sava’“ kustosa-istoričara Ivana Kelemena moglo mnogo toga novog čuti o parfemima.

– Industrija kozmetike jedna je od najzastupljenijih i najstarijih privrednih grana današnjice, praćena jakim marketingom i pokrivanjem tržišta – rekao je Ivan Kelemen. – U Beogradu je pre jednog veka postojao veliki broj parfemdžijskih radnji, a danas je ostala samo jedna. Način proizvodnje u njoj može se svrstati u stare zanate. Iako je danas upotreba mirisnih sredstava daleko rasprostranjenija nego bilo kada u prošlosti, glavni krivac za potisnutost parfemdžijskog zanata je industrijska proizvodnja.

Izraz „parfem“ nastao je zbog upotrebe mirisnih dimova, kao što je na primer tamjan. Osim proizvodnje parfema, u tom zanatu izrađuju se još i sredstva za negu kose, puder i šminka. Za pripremu parfema koriste se cvetna, eterična ulja, droga i sintetički mirisi. Pravilnom upotrebom mogu se proizvesti najrazličitije mirisne varijacije te se iz toga zaključuje da samo dobar poznavalac mirisnih materija može napraviti i kvalitetan proizvod.

– Svaki dobar parfem sastoji se od nekoliko bitnih sastavnih delova, a to su baza, fiksatori, pomoćni miris i rastvarači – rekao je Kelemen. – Baza je osnova parfema i čini njegovu osnovnu notu, pomoćni mirisi imaju zadatak da oslabe ili povećaju jačinu mirisa baze, a fiksatorima se smanjuje isparavanje mirisa, čineći ga dugotrajnijim. Rastvarač u kojem je otopljen miris kod parfema je etil-alkohol. Osim alkohola, kao rastvarači mogu se koristiti masnoće, praškovi, odnosno puderi, glicerin, sapuni i kreme.

U građi Istorijskog arhiva Beograda o zanatima za period od početka 20. veka, mogu se naći dokumenta o parfemdžijskom zanatu, a najranija se odnose uglavnom na polaganje majstorskih ispita, za koje postoje spisi iz 1913. godine. Postoji dokument koji govori da je od 15. marta 1954. godine Dragoljub Jovanov vodio zanatsku radnju za izradu kozmetičkih i mirisnih sredstava „Sava“ u Ulici 7. jula 75. Danas je to jedina takva radionica na teritoriji Beograda koja se održala od navedenog perioda.

– Parfemdžijska radnja „Sava“ Nenada Jovanova nalazi se u Ulici kralja Petra 75 i u njoj se ručno izrađuju parfemdžijski proizvodi – nastavlja priču Kelemen. – Najstariji zapamćeni predak koji se bavio tim zanatom je bio Đura Jovanov, deda Nenada Jovanova. Nenadov otac Dragoljub je prvobitno, po odobrenju Narodnog odbora grada Beograda, otvorio radnju za izradu mirisnih i kozmetičkih sredstava u Kosmajskoj ulici, a od 15. marta 1954. godine prvo administrativno, a od avgusta iste godine i praktično, započinje da vodi parfemdžijsku zanatsku radnju „Sava“. Vođstvo je 1963. godine preuzela njegova žena Leposava, a od 1998. godine, kada je majka Leposava stekla uslove za penziju, parfimerija se vodi na njihovog sina Nenada Jovanova koji i danas neguje dragoceno porodično nasledstvo.

U parfimeriji „Sava“ sačuvana je tradicionalna receptura pravljenja originalnih mirisnih nota, što je čini jednom od retkih parfemdžijskih zanatskih radnji koje se mogu smatrati čuvarem tog starog zanata.

I. Mikloši