Tajne Starog Slankamena, vekovnog naselja na obali Dunava
Sa pomalo mističnim imenom koje bi “moglo da prođe” i u čuvenoj triologiji “Gospodari prstenova”, naselje Stari Slankamen, prožeto ostacima bogate prošlosti, a smešteno u takođe nesvakidašnjem ambijentu na obali Dunava, i danas ima posebnu draž koja počinje da obuzima svakog posetioca već tokom prilaska ovom mestu kroz dunavske serpentine koje više podsećaju na neko planinsko mesto nego na geografsku tromeđu Srema, Banata i Bačke.
Stari Slankamen, najstarije naselje inđijske opštine, nalazi se u severoistočnom delu Srema, na mestu gde Dunav zapljuskuje poslednje istočne obronke Fruške gore. Kulturno-istorijski spomenici svedoče o burnoj prošlosti kao i strateškom značaju ovog naselja uz Dunav, koji je vekovima predstavljao granicu različitih imperija.
Arheološka istraživanja na lokalitetu Gradina svedoče da su ovaj prostor naseljavali najpre Skordisci – keltska plemena, a zatim i Rimljani kada se naselje zvalo Akuminkum (Acumincum) što u slobodnom prevodu znači “mesto na brdu”. U tom periodu, zbog položaja na granici rimske imperije, Rimljani su ovde sagradili osmatračnicu koja je štitila njihovu teritoriju od varvarskih upada sa severa.
Nešto kasnije, tokom seobe naroda Slankamen je dosta dugo bio razrušen, ali se zbog strateškog položaja, ponovo uzdigao te je veoma često menjao gospodare. Slovene koji su ga na kratko nasledili od Rimljana, zamenili su Mađari koji su ga uz manje prekide držali sve do Mohačke bitke (1526). Kao Slankamen to jest Zalankemen prvi put se spominje 1072. godine, a pretpostavlja se da je taj naziv došao zbog izvora slane vode u koji se nalazi u blizini, a koji se i danas koristi. Izvor lekovite mineralne vode „Slanača“ jedan od retkih izvora slane vode u Vojvodini. Ova voda ima temepraturu od 18,4°C i sadrži lekovite komponente natrijum-hlorid, jod, magnezijum, kalcijum, stroncijum i barijum. Korišćena je još u vreme Turaka i veoma rano poslužila za formiranje banjskog lečilišta, ali se danas ne koristi.
U 13. i 14. veku u Slankamenu je izgrađena tvrđava koja je štitila južne delove Ugarske od upada sa juga. Pošto je opasnost od Turaka u 15. veku sve više rasla, ugarski kraljevi počinju da dele mnoga svoja dobra srpskoj vlasteli kao feude, pod uslovom da ih brane. Tada Slankamen prvo pripada Đurđu Brankoviću, Vuku Brankoviću, a zatim despotima Đurđu i Jovanu. Zbog značajnog položaja koji kontroliše plovidbu na Dunavu, kao i ušće Tise, Slankamen je u 15. i početkom 16. veka bio veoma važna tačka u odbrambenom sistemu južne Ugarske i najvažniji šajkaški centar na Dunavu. Prema istorijskim zapisima, 1504. godine u Slankamenu je bilo oko 500 šajki, a u 16. veku u njemu se nalazilo i gradilište šajki. Šajke su laki i brzi drveni brodovi koji su za kretanje koristili vesla ili jedra. Bile su veoma okretne, imale su top na vrhu i koristile su se i za napad i za odbranu.
Da je Stari Slankamen izuzetan turistički lokalalitet od velikog značaja na nacionalnom nivou potvrđuju poslednjih 300 godina naučnici iz celog sveta. Brdo iznad Slankamena predstavlja jedinstven geološki lokalitet u Evropi star 800.000 godina i izuzetno prirodno dobro koje čuva tajnu ledenog doba. Naučnici su dali svoje ocene i sudove na osnovu dugogodišnjih istraživanja a to je da je lokalitet lesnih sedimenata kod Starog Slankamena jedinstven u Evropi i jedan od tri u svetu jer slični postoje samo još u Centralnoj Aziji i Kini.
Ovde se nalazi i jedna od najstarijih pravoslavnih svetinja u Sremu, crkva Svetog Nikole, koja ove godine slavi veliki jubilej-550 godina od izgradnje. Crkvu Svetog Nikole je 1468. godine prema predanju podigao despot Vuk Grgurević, u narodu poznat kao Zmaj Ognjeni Vuk i ona predstavlja spomenik kulture od izuzetnog značaja. Prvi put se pominje 1501. godine u zapisu četvorojevanđelja Pivskog manastira. Tokom vremena, crkva je pretrpela veće izmene. Svoj sadašnji izgled dobila je u 18. veku, posle mnogobrojnih obnova…
Posle pada Beograda 1521. godine, Turci su opustošili Slankamen što potvrđuju i mnogi putopisci koji naselje i crkve opisuju kao jako oštećene i porušene. U ovom periodu Slankamen ipak ne gubi svoj značaj, već dobija i novu, gradsku funkciju. Naime, Turci su u njemu sredinom 16. veka izgradili tursko kupatilo i na taj način položili temelj današnjoj lečilišnoj funkciji, koja je kasnije potpuno zamenila njegov vojni značaj.
U 17. veku, tačnije 1691. godine dolazi do velike bitke austrijske i turske vojske, nedaleko od Slankamena. Austrajinci su pobedili a Slankamen je poprilično stradao. U jednom izveštaju iz 1702. godine napominje se da je varoš samo delimično sačuvana, da su porušene dve katoličke crkve i jedna yamija, dok pravoslavna crkva ima zidove, ali je ostala bez krova…
Zbog položaja na reci Dunav, kod ušća Tise, značaj Slankamena nije sasvim opao ni u doba Vojne krajine. U 1820. godini se navodi da je kod Slankamena bila skela za prevoz iz Srema u Banat i Bačku. Tada je Slankamen bio važan ribarski centar, pristanište i etapna stanica za trgovačke lađe. Do ukidanja Vojne krajine 1871. godine, ali i kasnije, Slankamen se sporo razvijao. Zbog stešnjenosti između vodoplavne obale Dunava i kliznih lesnih odseka, veći deo stanovništva se tokom 18. veka seli iz naselja i formira se novo naselje koje je nazvano Novi Slankamen.
Niko Perković