Razgledanje Svetog Stefana uz čašu hladnog soka od maline

Ući se može najviše u grupama  do deset turista, što domaćini sasvim razumljivo pravdaju obavezom da sačuvaju mir i ne narušavaju intimu i privatnost gostiju koji ovde borave, ne baš za male pare.

Na strvu Sveti Stefan je 1442. godine sagrađena tvrđava i naseljeni prvi žitelji, a kasnije je vekovima bilo kulturno istorijsko sedište Paštrovića. Tvrđava je bila opasana zidinama da bi se tu mogle sklanjati porodice iz okolnih sela pred najezdom Turaka i gusara. Legenda kazuje da je naselje nastalo posle turske opsade grada Kotora, kada su Paštrovići masovno sa oko hiljadu ljudi pritekli u pomoć Kotoranima i izvojevali pobedu nad Turcima.

Na povratku iz borbe nadomak Starog grada Budve u blizini sada popularne plaže Jaz, uočili su preostale turske galije, pa su se odlučili za ponovni napad i u toj borbi zadobili bogat plen. Od tog plena podignuta je na ostrvu trvrđava sa po jednom kućom za svako od dvanaest paštrovskih plemena, a ovako utvrđenom gradu na ostrvu dali su ime Sveti Stefan, po imenu crkve Svetog Stefana posvećene arhiđakonu Stefanu Prvomučeniku koja je tu sagrađena u vreme Nemanjića. Kasnije se broj kuća povećao na 36 pa je na ostrvu živelo 400 duša, ali najveći problem je bio što na ostrvu nije bilo pijaće vode, pa su sve što im je trebalo donosili sa kopna.

Poznato je da je Paštrovski sud na terasi iznad ulaznih vrata u Sveti Stefan vekovima delio pravdu i rešavao sporove, pa je to mesto i nazvano “mjesto od pravde”, sto od pravde ili “bankada”. Ovim sudom su se Paštrovići posebno ponosili, a datira još od 1266. godine i kralja Stefana Prvovenčanog koji ga je i odobrio. Taj sud zasedao je više od četiri veka. Najstariji pisani izvor u kome se pominje Paštrovski zbor potiče iz 1431. godine kada su Paštrovići zbog opasnosti od Turaka veći bili dobrovoljno ušli u sastav Mletačke republike. Zbog pogodnog položaja Sveti Stefan je bio trgovinski i saobraćajni centar Paštrovića i imao je veliki strategijsko-trgovački značaj u vreme Mletačke republike i trgovanja sa Venecijom. Krajem 19.veka mesto je lagano počelo gubiti značaj, kada se stanovništvo, mahom ribarsko, počelo iseljavati. 

Potpuno iseljavanje izvršeno je 1955. godine, kada je ostrvo kompletno adaptirano i pretvoreno u grad hotel. Ideju za taj poduhvat je dao, a jedino je i mogao svojim vladarskim autoritetom tog vremena, niko drugi do drug Tito! Nije to ničim obeleženo, ali na zidini tvrđave na to vreme potseća žućkasta tabla sa teško čitljivim natpisom, koja svedoči da je obeležena deseta godišnjica oslobođenja od fašizma 23. novembra 1954. Ulice, zidovi, krovovi i fasade kuća zadržale su izvorni ambijent, a unutrašnjost kuća dobila je najsavremeniji hotelski komfor. Uređenje grada hotela na ostrvu je završena 1960. i tada je doživeo pravi turistički bum! Značajan korak učinjen je 1979. godine, kada je ostrvo povezano sa kopnom, tako da je Sveti Stefan postao poluostrvo.

U vreme tranzicije “Aman Rizort” je u posed grada hotela došao 2007. godine i njime upravlja već deceniju. Do tada grad hotel je imao 118 soba, ali je unutrašnjost svih zdanja zbog komfora uređenog u rustičnom stilu svedena na 50 soba, plus osam apartmana u obližnjoj Vili Miločer, na kopnu, uz koju su spa-centar i tri plaže. Pošto je Sveti Stefan kulturno nasleđe Crne Gore od izuzetnog značaja, prilikom rekonstrukcije grada hotela spolja se nije ništa menjalo, ali je unutrašnjost objekata prilagođena potrebama savremenih turista. Svaka soba, kuća ili apartman su unikatni, dizajnirani kao predivna evolucija smeštaja koji se može videti u tvrđavama iz 15. veka. Svi su elegantni, luksuzni i komforni, a aura istorije i ambijenta celog ostrva nadvija se nad svakom vilom. Na kopnu deo Amana Sveti Stefan, Vila Miločer bila je rezidencija kraljice Marije Karađorđević. Ispred je Kraljeva plaža, pored su spa centar i Kraljičina plaža samo za goste hotela, a dve ostale plaže pristupačne su i drugim turistima. Vila Miločer je otvorena preko cele godine dok grad hotel Aman Sveti Stefan goste prima od početka maja do kraja oktobra.

U bazenu koji se nalazi uz crkvu Svetog Aleksandra Nevskog, vodeno ogledalo je bez igde ikoga mirovalo na junskom suncu. Crkva Svetog Aleksandra Nevskog u doba komunizma bila je potpuno uništena, ali je obnovljena, napravljena veća terasa i kazino. Kazino više ne radi, jer nije po standardima hotela, ali kada je “Aman Risort” došao 2007, došlo se na ideju da se tu na terasi napravi bazen. Međutim, tu su nađeni ostaci crkve i ona je u potpunosti rekonstruisana za rekordnih 29 dana, a bazen je zbog toga malo pomeren u stranu. Pogled na more iz bazena je zagarantovan, a ukoliko gosti požele celovit pogled na Budvanski zaliv taj užitak se može priuštiti iz bara koji se nalazi na vrhu kamenog grebena. 

Dnevni boravak u gradu hotelu, sada zvaničnog imena Aman Sveti Stefan, staje od 1.200 do 5.000 evra, a ljubazna domaćica objašnjava da za tu cenu dobije i doručak. U obilasku nas je s posluženjem sustigao predusretljivi konobar. Čaša hladnog soka od malina s puno leda dobro nam je došla za oporavak od cenovnog šoka! Zadesili smo se na mestu gde borave gosti dubokog yepa, koji to lako mogu da plate, a kako smo čuli najbrojniji su bogati Amerikanci, Rusi…

Nije nam preostalo ništa drugo, nego da se besplatno slikamo pred nekadašnjom Vilom 118, preimenovanom u Vilu Sveti Stefan, u kojoj su tri apartmana u kojima noćenje sa doručkom staje 5.000 evra. Vila je specifična po tome što može da se podeli u tri velika apartmana, na dva nivoa. Najveća soba je od 165 kvadrata. Unutrašnji dizajn radila je Deniston kompanija iz Malezije i glavni arhitekta je bio Žan Mišel Gati. Prilikom obnove nastojanja su bila da se unutrašnjost uredi u skladu sa istorijskom pričom ostrva, da se gostinska soba pretvori u ribarsku kuću sa rustičnim zidovima i prorodnim materijalom. Saznali smo da je jedan bogati Rus nedavno nedelju dana sa svojom svitom boravio zakupivši čitavu vilu sa tri apartmana. Ima se, može se!         

Grad hotel Sveti Stefan ima četiri pravoslavne crkve! Nadomak ulaza u grad je crkva posvećena Preobraženju  i datira iz 17.veka, freske baš nisu odviše sačuvane, a iz vremena Austrougarskog prisustva ostavljena je zacementirana jer su je koristili kao magacin. Odmah do crkve je zdanje jednog iz plemena Paštrovića, sa spomen pločom na zidu obraslom bršljanom, u čast ovdašnjeg pesnika i revolucionara iz NOB-e Stefana I. Mitrovića (1909 -1985), jer je to  njegova rodna kuća. Nismo rod ali zbog zasluga - i prezimena! - red je da ga pomenem.

Na najuzvišenijem delu grada u središnjem delu Svetog Stefana su dve crkve posvećene Svetom arhiđakonu Stefanu Prvomučeniku. Manja crkva je najstarija građevina podignuta na ostrvu u 15. veku, u isto vreme kada i najduži zid tvrđave, kažu da je tadašnjim žiteljima služila kao neka vrsta spiritualne zaštite, a najviša je kota ostrva. Za veću crkvu Svetog arhiđakona Stefana Prvomučenika koja je podignuta u 19. veku, najverovatnije na temeljima crkve iz 13.veka, od događanja novijeg datuma poznata je po tome što su se u njoj venčali proslavljeni srpski teniser Novak Đoković i njegova izabranica Jelena. Nole je tada ostrvo Sveti Stefan  i Vilu Miločer uzeo u zakup na sedam dana.  

Milorad Mitrović