„Dnevnik” u Sulejmaniji: Remek-delo istočnjačkog Mikelanđela
Pandan Aja Sofiji i druga po veličini istanbulska džamija koju je, u slavu svog imena, dao izgraditi Sulejman Veličanstveni, nastala je u najmoćnije vreme Osmanske imperije, kojom je vladao punih 46 godina. Kolikim su bogatstvom raspolagali, svedoči i činjenica da je u nju pretočeno 3.200 kilograma zlata.
Izgradnja na najlepšoj lokaciji, koja se Sulejmanu, prema legendi, pojavila u snu, započeta je 1551, a završena za kratkih šest godina. Ovaj važan zadatak poveren je 66-godišnjem arhitekti jermenskog porekla Mimaru Sinanu, koji je kao dečak iz Anadolije doveden u Istanbul i dat u janičarsku vojsku, gde se pročuo kao dobar graditelj. Pre Sulejmanije je projektovao već preko 400 zdanja, među kojima su se pored džamija našle medrese, biblioteke, karavansaraji, mauzoleji, bolnice, akvadukti, pa i mostovi, od kojih će jedan – čuvena na Drini ćuprija – biti izgrađen u Višegradu, po nalogu Mehmed-paše Sokolovića.
Grandiozna dvorana, osvetljena sa 138 prozora ispod kupole visine 57 i prečnika 28 metara, koju nose četiri masivna stuba od slonovače, ipak odaje utisak topline i prisnosti. Sa njenih svodova spuštaju se impozantni lusteri koji među staklenim lampama čuvaju jednu od mnogih zanimljivosti ovog hrama – osušene ljuske nojevih jaja, koje začudo emituju aromu koja ne samo što odbija insekte nego i neutrališe neprijatne mirise. Nažalost, nakon 463 godina većina od, kažu, 300 jaja, koliko ih je bilo na početku, slomljena je ili ukradena.
Pažnju privlači i priča o izvanrednoj akustici džamije. Budući da se izgradnja odužila, u čemu je samo postavljanje temelja trajalo dve-tri godine, Sulejman je odlučio da proveri kako radovi napreduju. Kad je ušao, ugledao je Sinana kako puši nargilu, što ga je razgnevilo, ne znajući da u njoj nema duvana, već da neimar uz pomoć zvuka ključale vode meri akustiku i izračunava kako će se glas imama širiti u prostoru. To saznanje je svakako umirilo sultana. Kažu da je carski arhitekta postigao takvu zvučnost da se glas iz mihraba tokom molitve u roku od tri sekunde čuje i na drugom kraju džamije.
Mimar Sinan, kojeg su poredili sa Mikelanđelom, ostaće poznat i po ventilacionom sistemu unutar ove islamske bogomolje. Kako u to vreme još nije bilo električne energije, Sulejmaniju je osvetljavalo 275 uljanih lampi. Da dim ne bi prljao zidove, dosetio se da iznad ulaznih vrata izgradi malu komoru koja ga je, zahvaljujući dobro promišljenoj cirkulaciji i sistemu za vlaženje, sakuljala na svojim zidovima. Od dima destiliranog iz svetiljki pravilo se najkvalitetnije mastilo, koje su sultani vekovima koristili za ispisivanje fermana.
Slađana Milačić