Šest decenija od smrti vajara Petra Palavičinija

Dela ovog znamenitog umetnika danas se nalaze u zbirkama - Narodnog muzeja u Beogradu, MSU na Ušću (ovde je smešten umetnikov legat), Muzeja grada Beograda (legat Vladimira Marinovića), Gliptoteke HAZU u Zagrebu, Umjetničke galerije Dubrovnik. Tokom plodne karijere, Plavičini je uradio veći broj portreta, dekorativnih skulptura i ukrasa na fasadama i u enterijeru, nadgrobnih i memorijalnih znamenja, kao i javnih spomenika.

Još u mladosti Palavičini pokazuje interesovanje za vajarstvo, pa na rodnoj Korčuli uči kamenorezački zanat. Uz hiljadugodišnju kameno-klesarsku tradiciju na ovom ostrvu (velike radionice potiču još iz antičkih vremena), posebno mesto zauzimaju skulptori potekli iz čuvene korčulanske Obrtničke škole - Marin Radica, Frano Kršinić, Vinko Fabris. Upravo je radionica majstora Radice prvo mesto gde Palavičini ovladava veštinom dajući zrelije kamene forme. Impresioniran talentom mladića (pored klesarskih, radio je i crteže Rendićevih skulptura), sekretar korčulanske opštine mu je izdejstvovao stipendiju za studije u Češkoj.

Godine 1905. Palavičini odlazi na Kamenarsko-vajarsku školu u Horžicama, a četiri godine kasnije postaje učenik Jozefa Vaclava Mislbeka na Praškoj umetničkoj akademiji. Izdvaja se talentom i svojim radovima, blista na studentskim izložbama, a kao apsolvent u Beču dobija nagradu za bistu Ljube Leontića. Vlaho Bukovac, profesor na tadašnjoj praškoj Akademiji, obezbedio je Palavičiniju izradu spomenika Valtazaru Bogišiću u Cavtatu (1914). Godine 1919, u Pragu otvara svoju prvu samostalnu izložbu. Primetan je uticaj Meštrovića, kao i želja da u izboru tema (ne i u formi) izrazi ideje “jugoslovenskog opredeljenja”.

S proleća 1921. nastanjuje se u Beogradu. Prija mu kosmopolitski duh jugoslovenske prestonice, ispoljavanje savremenih tendencija u umetnosti, prisustvo prijatelja koji su studirali u Pragu, Krakovu, Beču, Parizu. Snagom vesele mediteranske naravi ubrzo se nametnuo i zauzeo ugledno mesto među beogradskim umetnicima. Postao je profesor na Umetničkoj školi, i jedan od osnivača grupe “Oblik”. U sredini koja je bila u punom umetničkom zamahu, Palavičini je iznedrio novi stil (sam autor ga je nazivao “spiritualizovanim kubizmom”). Rezime ove uspele eksperimerntalne serije su - “Portret Rastka Petrovića” i “Don Kihot”.

Jednogodišnji boravak u Francuskoj (1923-24), bila je prilika da sagleda lepotu dekorativne plastike na katedralama u Parizu, Amijenu i Šartru, ali i uveri se u veličinu dela Rodena i Majola. Gotovo deceniju kasnije, Palavičini se odužio za svoje plodonosno putovanje, izradivši sedam reljefa na dvorišnoj fasadi Zgrade francuske ambasade u Beogradu. Uz same autore, dela Palavičinija kao i znamenitog skulptora Karla Sarabezola na krovu glavne fasade ovog zdanja, radio je Đuzepe Pino Grasi. Ovaj splitski vajar italijanskog porekla je po okončanju gradnje ostao da živi u Beogradu, a njegov sin Zefirino kasnije će postati urednik “Politikinog zabavnika“.

Kao veliki majstor dekorativne skulpture, Petar Palavičini je radio složene ukrase i skulpture u eksterijerima (Novo groblje u Beogradu, Novo jevrejsko groblje, figura na pjaceti ispred hotela “Metropol”), enterijerima (Dom Narodne skupštine) i na fasadama palata i drugih javnih zdanja (zgrada Aerokluba u Beogradu, zgrada Narodne banke u Dubrovniku). Posebnu umešnost pokazao je u izradi monumentalnih spomenika - kralju Petru u Pančevu, caru Jovanu Nenadu u Subotici i Karađorđu u Topoli. Tokom poslednjih godina publika je bila u prilici da na nekoliko izložbi pogleda značajna dela ovog umetnika - “Govor bronze” (Salon MSU u Beogradu, 2005), “Pokret u skulpturi - Skulptura u pokretu” (Spomen-zbirka Pavla Beljanskog, 2008), „Petar Palavičini” (Galerija RTS-a, 2010) i druge.

Siniša Kovačević