Predstava Per.arta pomera granice „normalnog”
Predstava “Dis_Sylphide” novo je pozorišno ostvarenje asocijacije “Per.Art” iz Novog Sada, u okiru programa nazivanog “Umetnost i inkluzija”, zbog osobine da u njemu učestvuju i osobe sa invaliditetom.
Prvobitno je kreirano i prikazano u Nemačkoj, da bi, pre nekoliko dana, bilo predstavljeno i novosadskoj publici, u pozorišnoj sali Gimnazije “Laza Kostić”. Gotovo sva ranija izvođenja predstava “Per.Arta”, nalazila su svoje mesto u Srpskom narodnom pozorištu, što je posebna tema.
Pomalo nerazumljivog naslova, za širu, pa i stručnu publiku, dovoljno je upoznati se da “Dis_Sylphide” označava spoj reči “disejbld” (engleski termin za osobe s invaliditetom) i ime klasičnog baleta iz 19. veka. Čak i “silfid” ima višeznačnost, mitološkog, ornitološkog, konstruisanog značenja bestelesne, graciozne, figure bića. Namera autora naslova, pa i koautora i koizvođača predstave, Aleksandera Ahura, koliko se da saznati, bila je da osobe sa invaliditetom nisu prisutne ili jedva vidljive na plesnoj sceni, insinuirajući na izvesnu važnost i gracioznost svoje vrste u ovom izvođačkom poduhvatu. A on je bio u tome da se na sceni ujedine, rekonstruišu i ponovo promisle tri plesna komada, prilično revolucionrna u istoriji (nemačke) plesne scene: “Heksentanc” Meri Vigman (1926), “Kontakthof” Pine Bauš (1978) i “Selfanfinišd” Gzavijea la Roe (1998).
“Dis_Sylphide” tako ima tri dela, u kojem svako od izvođača preuzima uloge naratora, dok se uloge izvođača menjaju, uključujući i aktivno uvođenje publike na scenu (bar je tako bilo u novosadskoj verziji predstave).
Svaki od izabranih plesnih komada bio je revolucionaran zato što je promenio ustaljene prakse da autori, izvođači i publika imaju lagodne uloge unutar estetičke ravni “lepe umetnosti”. “Heksentanc” (veštičji ples) uznemirujući je po svojoj raspojasanoj prirodi, koja ukazuje na eskpresivni doživljaj pokreta žene, “osuđene” da bude “neshvaćena”. “Kontakthof” ukazuje na niz stereotipa da ljudi treba da budu dostojanstveni, lepi i prhvatljivi, čak i kad su u stanjima izloženosti ekstremnoj agresiji (nasilju). “Selfanfinišd” plesače prikazuje kao biološka bića, “amebe”, neprepoznatljive u uobičajenoj percpeciji ljudske dovršenosti (“selfanfinišd” znači nešto kao “samonedovršeno”).
Ponovo, i po ko zna koji put, “Per.Art” svojim predstavama uzbuđuje, pomera granice izvođačkih praksi, nudeći nešto sasvim neobično i drugačije, što i jeste bila jedna od namera rada na predstavi koja preispituje ulogu i suštinu filozofski, pa i socijalno shvaćenih pojmova Drugog, po definiciji stranog. Tako se i umetnost, takođe po ko zna koji put, pokazala jačom od ustaljenih društvenih normi, “normativizacije”, ili “nor- malizacije” odnosa koji u većini društvenih praksi teže da budu pomirujući, uravnoteženi spram njihove stvarne prirode - pomeranja ka drugim vrstama shvatanja i definisanosti.
Koncept i umetničko vođstvo predstave delo je Saše Asentića. Umetničku saradnju i koreografiju ostvarili su Aleksander Ahur i Olivera Kovačević Crnjanski. Izvedba je delo Natalije Vladisavljević, Jelene Stefanovske, Snežane Bulatović, Dalibora Šandora, Marka Bašice, Frosine Dimovske, Dunje Crnjanski, Aleksandera Ahura, Olivere Kovačević Crnjanski i Saše Asentića. Korišćene su pesme Natalije Vladisavljević, Dramaturški konsultant bio je Marsel Bigel, umetnički asistent Frosina Dimovska, saradnica za kostimografiju Marina Sremac.
Igor Burić