Objavljen novi broj Građe za proučavanje spomenika kulture Vojvodine

I aktuelno izdanje ovog stručnog časopisa od nacionalnog značaja donosi niz zanimljivih rubrika posvećenih arheologiji, arhitekturi, etnologiji, istoriji umetnosti, konzervaciji i restauraciji, kao i integrativnoj zaštiti kulturnih dobara. „Građu“ otvara tekst arheologa Ivane Pašić o metodološkom pristupu Pokrajinskog zavoda zaštiti arheološkog nasleđa na početku DŽDŽ veka, a značajan prostor posvećen je i tematu o obnovi zvonika na Fruškoj gori porušenih u Drugom svetskom ratu, čiji su autori arhitekte-konzervatori Svetlana Bakić i Sava Stražmešterov.

Istoričar Nenad Šeguljev nastavlja da se predano bavi Petrovaradinskom tvrđavom, ovog puta analizirajući osnovne elemente vojne arhitekture ove fortifikacije, njegov kolega Nemanja Karapanyić istraživao je pravoslavne zavetne krstove u Bečeju, dok je istoričarka umetnosti Vesna Karavida iz Zavoda za zaštitu spomenika kulture Zrenjanin svoj članak u novoj „Građi“ posvetila arhitekture škola sagrađenih u ovom gradu između dva svetska rata. Veoma zanimljivo je takođe i poglavlje, čiji su autori Filip Krčmar i Bojan Kojčić, o baroknom Bečkereku u fondovima Austrijskog državnog arhiva, odnosno o urbanističkom razvoju varoši u DŽVIII veku, bogato ilustrovano raritetnim planovima i crtežima.

Istoričar umetnosti Vladimir Mitrović i arhitekta Aleksandar Stanojlović analizirali su u svom ogledu pančevački spomenik kralju Petru Prvom Karađorđeviću, rad vajara Petra Palavičinija. Na konkurs, koji je okončan krajem juna 1931, stiglo je čak 25 predloga i prva nagrada pripala je, po oceni ocenjivačkog odbora na čijem je čelu bio likovni kritičar Branko Popović, rešenju Tome Rosandića. Veliki umetnik ipak nije dobio priliku da to rešenje i realizuje, već je izrada spomenika poverena Palavičiniju, koji je bio drugoplasirani na konkursu. Razlozi zašto je došlo do ove promene nikada nisu saopšteni, ali se pretpostavljalo da je Palavičini dobio posao zahvaljujući prijateljskim vezama sa porodicom Karađorđević. I njegov rad je postavljen na centralni gradski trg u oktobru 1932, gde će ostati do 1941, kada je uklonjen, s tim da će kameno postolje sa nekoliko stepenika opstati još dve decenije.   

Upravnica Galerije Matice srpske dr Tijana Palkovljević Bugarski i programski direktor GMS mr Danilo Vuksanović posvetili su svoj temat čuvenom novosadskom vajaru Jovanu Soldatoviću, umetniku koji je, inače, dugo godina bio i predsednik Upravnog odbora Pokrajinskog zavoda. U ovom tekstu je najavljeno i da će, u susret obeležavanju 175 godina svog trajanja, Galerija izliti Soldatovićevu skulpturu „Dvoje“ iz ciklusa „Beleženje čoveka“, koja se čuva pod njenim krovom, ali u gipsanoj verziji: „Time će se, kao i mnogo puta do sada u istoriji Galerije Matice srpske, preklopiti proslava institucionalnog jubileja i stvaralaštva Jovana Soldatovića“...

Novu „Građu“ zaokružuju poglavlja posvećena integrativnoj zaštiti kulturnih dobara, te konzervaciji i restauraciji dela likovne i primenjene umetnosti. U prvom arhitekta-konzervator dr Slavica Vujović, kroz iskustva projekta „Vekovi Bača“, ukazuje na logičan sled pomeranja fokusa zaštite od tretmana pojedinačnog spomenika ka prepoznavanju vrednosti svekolikog kulturnog nasleđa jedne teritorije, odnosno kulturnog predela, te utvrđivanju sistema njegove zaštite i korišćenja. Arhitekta Svetlana Bakić i istoričarka umetnosti Katarina Dobrić posvetile su, pak, svoj ogled značaju izrade studija valorizacije prostornih celina u procesu zaštite graditeljskog nasleđa. Pri tome se u analizi pošlo od Novog Sada i njegovog starog jezgra, preko Sremskih Karlovaca, Sombora i Zrenjanina, do Bečeja, Apatina i Sente.

U Svečanoj sali Skupštine opštine Sremski Karlovci danas će biti održana prigodna svečanost, kojom će Pokrajinski zavod za zaštitu spomenika kulture obeležiti sedam decenija rada. U fokusu će biti monografija „Prvih 70 godina“, najavljeno je i emitovanje kratkog promotivnog filma o današnjim potencijalima Zavoda, a institucijama koje su prepoznale važnost i značaj jedne od naših najuspešnijih ustanova posvećenih brizi o kulturnom nasleđu i sa kojima je u kontinuitetu ostvarena plodna saradnja biće uručene prigodne zahvalnice.

Na kraju, slikarka-konzervatorka Žužana Korhec Pap posvetila je svoj tekst rezultatima istraživanja slikarske tehnike budimskog majstora Matije Žeravića, dok su se konzervatori dr Daniela Korolija Crkvenjakov i Olivera Brdarić fokusirali na generalni problem ispitivanja umetničkih dela u okviru konzervatorsko-restauratorskog rada, i to u kontekstu razvoja kapaciteta institucija zaštite u Vojvodini. Kroz niz primera autorke su, nime, ispratile razvoj metodologije u posmatranoj oblasti i njeno usklađivanje kako sa naučnim spoznajama i svetskom praksom, tako s druge strane i sa razvojem „na domaćem terenu“ ljudskih resursa te unapređenjem laboratorijske opreme. „Posle gotovo dve decenije od početka sistematičnijeg okretanja ka uvođenju fizičko-hemijskih ispitivanja u konzervatorsku praksu, može se reći da je danas konzervatorima dostupan veliki broj metoda“, konstatuju autorke, uz napomenu da taj sistem ipak nije centralizovan, već razuđen po različitim laboratorijama ili ustanovama. No i takav, nastao uz entuzijazam malih grupa konzevratora i naučnika, „izrastao je u dobru podršku projektima u zaštiti i proučavanju kulturnog nasleđa“.

M. Stajić