Obeležene 72 godine rada Pokrajinskog zavoda za zaštitu spomenika kulture

Podsećanja radi, pravna i institucionalna zaštita kulturnog nasleđa na ovim prostorima uspostavljena je formalno po završetka Drugog svetskog rata, odnosno 1945, donošenjem prvog jugoslovenskog Zakona o zaštiti spomenika kulture i prirodnjačkih retkosti. Na osnovu tog opšteg akta pri Vojvođanskom muzeju nastaje Odeljenje za zaštitu, koje će početkom 1950. svoj rad nastaviti kao Zavod za zaštitu i naučno proučavanje spomenika kulture NR Srbije - Odeljenje za Vojvodinu - Novi Sad. Konačno, Pokrajinski zavod za zaštitu spomenika kulture osnovan je 9. januara 1951. godine, i od tada neprekidno brine o zaštiti i obnovi kulturno-istorijskog blaga na teritoriji Vojvodine, ali i diljem regiona, od Hilandara do Dalmacije, od Mađarske do Crne Gore...

Rođendanska svečanost u „Svilari” bila je prilika za rekapitulaciju angažmana Zavoda u godini za nama. Tako je, između ostalog, evidentirano 25 novih arheoloških lokaliteta, dok je 6 stavljeno pod prethodnu zaštitu. Takođe je finalidžovan rad na 12 predloga za stavljanje spomenika kulture i prostornih kulturno-istorijskih celina na listu nepokretnih kulturnih dobara, među kojima su, recimo, Kaštel u Riđici, zgrada „Zamak“ u Ruskom Krsturu i Vinski podrumi u Crvenki.

Parterno je uređeno ekonomsko dvorište u manastiru Bođani, saniran je krov Velikog dvorca u Kulpinu, revitalizovana je kula „Šiljak” u Baču, izvedeni su radovi na brodskoj prevodnici Mali Stapar, počeli su radovi na Nikolajevskoj crkvi u Novom Sadu... Realizovane su prve faze obnove ikonostasa u crkvi Svetog Dimitrija u Dalju, kao i crkkvi Svetog arhanđela Gavrila u Molovinu... Takođe su nastavljeni i konzervatorsko-restauratorski radovi na zidnom slikarstvu Hristofora Žefarovića u manastirskoj crkvi u Bođanima, kao i na Bogorodičinom tronu u crkvi Svetog arhangela Mihajla u Šarengradu.      

Tokom 2022. izvedeni su završni radovi na ikonama prestone zone ikonostasa i na Bogorodičinom tronu u Preobraženosjkoj crkvi u Sentandreji, Obnovljen je deo enterijera u samostanu Svetoj Jurja u Petrovaradinu, a otpočela je i prva faza obnove ikonostasa u hramu Uspenja Bogorodice u Čakovu, koji je delimično uništen u požaru 2005. godine. Predstavljeni su i projekti „Istraživanje, edukacija i promocija nasleđa kroz izradu Elaborata dopune odluke Prostorno kulturno istorijskih celina Apatina i Sombora“, čiji su autori arhitekte Ljiljana Stražmešterov i Jelena Filipović, uz istoričara umetnosti Dejana Radovanovića i arhitektu dr Slavicu Vujović. 

Posebno poglavlje bilo je posvećeno promociji novog broja Građe za proučavanje spomenika kulture Vojvodine, stručnog časopisa od nacionalnog značaja koji i u svom 35. izdanju donosi niz zanimljivih rubrika posvećenih arheologiji, arhitekturi, istoriji umetnosti, konzervaciji i restauraciji, kao i integrativnoj zaštiti kulturnih dobara. Predstavljajući Građu, urednik dr Bogdan Janjušević istakao je nekoliko naslova, poput priče o minerskom korpusu iz petrovaradina, iz pera Nenada Šeguljeva, ili  temata o neostvarenom memorijalu znamenitog arhitekte Bogdana Bogdanovića, koji je trebalo da transformiše čitav prostor od Saborne crkve do Dunava, između Dunavske i Ulice Miloša Bajića.

– Ovaj časopis je otelotvorenje termina koji mi na naučnim skupovima mnogo volimo da koristimo: interdisciplinarnost. Jer, u Građi je sabran čitav niz naučno-istraživačkih radova koji pokazuju kako interdisciplinarnost izgleda u praksi. Zato ovaj časopis ima ne samo naučnu i istraživačku kompetenciju, već i praktičnu vrednost i težinu – istakao je član uredništva Građe dr Vladimir Baroviđ, profesor Filozofskog fakulteta Univerziteta u Novom Sadu, uz napomenu da se nada kako će Građa za proučavanje spomenika kulture Vojvodine u kategorizaciji naučnih publikacija u skoroj budućnosti popeti za još koji stepenik - jer to svojim kvalitetom itekako zaslužuje.            

  M. S.