ISTRAŽIVANJE ARHIVA U SRBIJI I HRVATSKOJ PRETOČENO U KNJIGU Novootkriveni radovi novosadskih umetnika
Knjiga „Arsenije Teodorović i Arsenije Marković- dva umetnika Novosađanina u Križevačkoj eparhiji“, autorki Milene Vrbaški i mr Dragojle Živanov koja je štampana u decembru 2023. predstavlja finalizaciju višegodišnjeg istraživanja ove dve autorke koje, kako je naglasila recenzentkinja dr Aleksandra Kučeković „identifikuje veoma važne nepoznate radove novosadskog slikara Arsenija Teodorovića (1767-1826) i drvorezbara Arsenija Markovića (?-1799), nastale za grkokatoličku eparhiju u Križevcima“.
Novootkriveni radovi ova dva poznata umetnika su neposredan doprinos kompletiranju njihovog do sada poznatog opusa što je važan faktografski doprinos istraživačima u naučno-stručnim krugovima koji se bave istorijom umetnosti i najširim istorijskim kontekstom u kom je ta umetnost nastajala. Pretpostavka je da će knjiga, zbog obilja detalja o vremenu u kom su ovi umetnici stvarali, privući i široki krug ostalih potencijalnih čitalaca. Pored očigledne vizuelne autorske pripadnosti, istraživačice su svoje nalaze dokumentovale pronađenom arhivskom građom- prepiskom Arsenija Teodorovića i ondašnjeg vladike Križevačke eparhije i izveštajima o plaćenim radovima.
Rad ova dva novosadska umetnika na uređenju grko-katoličkih hramova vezan je za dve crkve u Vojvodini - Ruskom Krsturu i Kucuri odakle je sledom jednog hroničarskog zapisa iz 19. veka krenulo traganje za portretom vladike Konstantina Stanića (1757-1830) čiji je autor Arsenije Teodorović. Put je vodio u Križevce, sedište eparhije, i do Zagreba gde je portret i pronađen. U Dvoru Križevačke eparhije neočekivano je pronađeno osam pokretnih ikona čiji je autor Arsenije Teodorović, a kapitalno otkriće je bio ikonostas oslikan od strane Teodorovića sa ikonostasnim pregradama koje je uradio Marković. Ovaj do sada nepoznati ikonostas dvojice umetnika, u knjizi bogato ilustrovan sa tridesetak fotografija, nalazi se u crkvi Sv. Jurja u Stojdragi kod Samobora.
Uz nesumnjiv doprinos istoriji umetnosti knjiga je uz respektabilnu umešnost autorki donela živopisni niz ličnosti sa kojima su umetnici imali privatne ili profesionalne veze čineći da se događaji „burne epohe“ jasnije osvetle, kao i njihov uticaj na stvaralački put ova dva kosmopolitska umetnika.
Jelena Perković