TURIZAM KOD KUĆE Futoški park, omiljeno mesto dece i vlasnika pasa

Pošto smo u poslednje četiri nedelje obišli Sinagogu, Jevrejsku ulicu, Kamenički i Dunavski park, te Petrovaradinsku tvrđavu, red je došao i na Futoški park- najmirniji od svih novosadskih parkova, sa najvećom hladovinom, omiljeno mesto male dece, roditelja i šetača pasa, te slučajnih prolaznika, ali i biciklista, koji su odlučili da se provozaju baš kroz ovaj park.

Futoški park je spomenik prirode treće kategorije i važi za “najušuškaniji” od svih novosadskih parkova, toliko prostran da deluje da nikad nije krcat, iako to nije sasvim istina. Ovde možete osetiti miris borova, ali i uživati u prijatnoj šetnji zbog koje ćete imati samo više energije, nikako umora.

Park se prostire na osam hektara, 13 ara i šest metara kvadratnih, a pod režimom zaštite drugog stepena nalazi se sedam hektara, 13 ara i 39 metara kvadratnih, ostatak je pod trećim stepenom zaštite, ipak svrstan je u treću kategoriju.

Futoški park u Novom Sadu podignut je u prvoj dekadi 19. veka, može se pročitati na tabli koja se nalazi na samom ulasku sa Futoške ulice, ali se šetajući mogu videti i table sa stanovnicima parka, vodozemcima, kao i zimskim stanarima, pticama koje posećuju ovaj park. Ukoliko bolje osmotrite drveće, sigurno ćete videti veverice, koje žurno prenose žireve i spremaju već “štekove” hrane za zimu u visokim krošnjama stabala. Hlad u ovom parku je toliko dubok, da možete naći osveženje i po najvećim vrućinama u širem centru grada. Ovaj park je podignut kao park specijalne namene oko Jodne banje, a osnovne vrednosti parka su očuvanost stila u kom je projektovan, kulturno-istorijski značaj i bogatstvo i očuvanost dendroflore (drveća, grmlja i drvenastih povijuša).

Skupština Grada Novog Sada donela je odluku 2006. godine kojom se Futoški park u Novom Sadu stavlja pod zaštitu kao spomenik prirode i utvrđuje za značajno prirodno dobro, odnosno prirodno dobro treće kategorije. I u to smo se uverili, o brizi Grada o ovom parku, jer u toku naše iznenadne šetnje, radnici Gradskog zelenila su vredno čistili park, te skraćivali grane žbunja koje se nadvilo nad stazama. Ovaj park je projektovan u mešovitom stilu, koji je dominirao u vrtnoj arhitekturi tog vremena. U parku su prepoznatljivi elementi sačuvanog projekta iz 1907. godine čuvenog mađarskog pejsažnog arhitekte Armina Peca-Mlađeg. Veći deo parka projektovan je u engleskom (pejsažnom) stilu, sa brojnim stazama i odmorištima, na kojima ćete uvek naići na ljude kako odmaraju u hladu, ali i studente koje se preslišavaju nad knjigama za ispit. Videćete i mame i tate sa decom koja razdragano trče po pokošenim travnjacima, ili se igraju na uređenom dečjem igralištu nadomak hotela Park. Deo parka oko banja bio je uređen u klasičnom (francuskom) stilu sa bogatim cvetnim površinama, koje i danas krase ovaj park.

Strukturu parka čini više od 130 vrsta, varijeteta i formi drveća, žbunova i drugih biljki od kojih pored autohtonih vrsta, značajan deo imaju i egzote. Izuzetnom vrednošću odlikuju se stabla: mečje leske- najstarija četiri primerka u Novom Sadu nalaze se baš u ovom parku, starosti oko 110 godina, nalaze se u severnom delu parka, zatim veza, ginko biloba, najstariji primerak u Novom Sadu nalazi se ispred ulaza u hotel Park, barskog čempresa, starog platana ispred Jodne banje, kalifornijskog libocedra- alohtona četinasrka vrsta poreklom iz Severne Amerike, čija četiri starija primerka se nalaze baš u Futoškom parku.

Prilikom delimične rekonstrukcije parka koja je sprovedena 1964. godine, stvoren je veoma bogat fond sa više od stotinu vrsta, varijeteta i formi dekorativne dendroflore. Parkom dominiraju visoki lišćari, kako po broju zastupljenih vrsta, tako i po broju primeraka. Zastupljene su  mnoge alohtone vrste, i to stabla likvidambra,  sastojine stabla sofore i crnog oraha velikih razmera, kao i magnolije. Od visokih lišćara u parku se nalaze i autohtone vrste tipične za nizijske predele - hrast lužnjak, bela topola, vez.

U parku se nalaze stabla, koja se izdvajaju po svojoj vitalnosti i dekorativnosti. Na prednjem platou, ispred same zgrade banje nalazi se staro stablo platana koje ubedljivo dominira prostorom. Dva stabla  tulipanovca u Futoškom parku su najstariji zabeleženi primerci ove vrste na javnim zelenim površinama u Novom Sadu. Posebno je dekorativno stablo piramidalne bele topole.

U parku su visoki četinari zastupljeni pojedinačno ili u grupama. Izuzetnim habitusom i velikom starošću se ističu stabla močvarnog čempresa, kao i kalifornijskog libokedra, crnog bora, belog bora i Pančićeve omorike.

Prvi arteski bunar na lokaciji Jodne banje bušen je 1897. godine kako bi se grad snabdeo pijaćom vodom. Tada je otkrivena mineralna termalna jodna voda.temperature 24,6 stepeni Celzijusa. Uskoro su utvrđena brojna lekovita svojstva ove vode, a pored pijaće počinje i njena terapeutska primena u “Varoškom jodnom lekovitom kupatilu”, današnja Jodna banja. Zgrada je sagrađena na inicijativu novosadskog le­kara Vilhelma Vilta, a projektant je bio poznati arhitekta Imre Franček iz Budimpešte.

Banja je počela sa radom 1910. godine, pošto je dobila zvanično odobrenje i status lekovite banje. Na teritoriji neposredne blizine banje i u parku, do sada je bušeno sedam bunara. Imre Franček je između ostalog zahtevao da se arterijsko kupatilo gradi na sredini parka. Gradnja je početa 1908. godine, a secesijska zgrada Jodne banje u to vreme spada u grupu najmarkantnijih objekata na zapadnoj strani grada.

Zdravstvena služba banje je za ono vreme bila na veoma zavidnom nivou. Banja je imala stalno zaposlenog lekara, uz to specijalistu balneologa, koji je bio prvi upravnik banje dr Vilhelm Vilt (1875-1939). U to vreme je u funkciji veliki broj kada, tuševa i tri bazena sa toplom i hladnom vodom. U odeljenju za fizikalnu terapiju sprovode se razne terapijske procedure: elektro, foto, krio, helio, fango terapija kao i masaža. U terapijske svrhe primenjivale su se i različite kupke: slane, sumporne, ugljeno-kisele, u peni, suvo-vazdušne. U banji su se lečili, u to vreme, bolesnici sa bolovima reumat­skog porekla, neuralgijama, išijasom, bolovima i otocima u zglobovima reumatskog i traumatskog porekla i drugih bolesti.  U banji se formira i Centar za medicinsku rehabilitaciju, koji prethodi kasnijem razvoju medicinske rehabilitacije u Vojvodini. Počinje razvoj kinezi i radne terapije, povećava se broj aparata za fizikalnu terapiju.

Rad bazena koji je smešten u delu zgrade i podignut još 1910. godine. prestaje 1977. godine. Delimična spoljašnja i unutrašnja adaptacija zgrade urađena je 1991. godine, ali zbog dotrajalosti zgrade i instalacija i nemogućnosti revitalizacije ovog dela ustanove 1994. godine prestaje svaki oblik hidroterapije. Krajem 2002. godine, uz finansijsku pomoć Pokrajinske vlade kao osnivača, u potpunosti je obnovljena i sanirana krovna konstrukcija i svi sanitarni čvorovi. Unutrašnjost zgrade je temeljno renovirana, postavlje­ni su novi podovi u ambulantnom i dijagnostičkom sektoru, obnovljen je blok za primenu parafina i parafanga. Otvo­ren je i novi terapijski blok sa najsavremenijom i specifičnom opremom. Kompleks objekta Jodne banje koji se nalazi u parku, sa neposrednom okolinom, zaštićen je 30.06.1986. godine kao spomenik kulture od velikog značaja.

Maša Stakić