Penzioneri popunjavaju rupe na tržištu rada

Pošto radna snaga ide za većim platama, na domaćim tržištima sve je prisutniji nedostatak radnika određenih profila.

To je bio jedan od osnovnih razloga zašto su neke države odlučile da pozovu penzionere da popune „rupe” na tržištu rada. Poziv penzionerima koji žele ponovo da rade uputile su Mađarska, Slovenija i Hrvatska, i to nakon što su sprovele ekonomska istraživanja među najstarijima koja su pokazala da petina njih želi ponovo da se zaposli. Neki to žele zbog male penzije, a ima i onih – pogotovo zanatlija – koji smatraju da i nakon penzionisanja mogu još uvek dobro i kvalitetno da rade.

Da bi se penzioneri vratili na tržište rada, vlade pomenutih država donele su mere koje donose povlastice poslodavcima koji zaposle one koji su već u penziji, a mogu da budu kvalitetna radna snaga. Takvi potezi, sudeći po izveštajima koji stižu iz tih država, već su dali rezultate jer je nekoliko hiljada penzionera već počelo da radi.

Nesporno je da ima i penzionera u Srbiji koji rade i nakon penzionisanja, ali ne postoje precizni podaci o njihovom broju. Republički fond za penzijsko i invalidsko osiguranje samo na osnovu podnetih zahteva za ponovno određivanje iznosa penzija po osnovu naknadno ostvarenog staža – jer na to imaju zakonsko pravo – procenjuje da je u protekle dve godine takvih penzionera bilo oko dva odsto od ukupnog broja penzionisanih, odnosno nešto više od 34.000. Međutim, u tim podacima nema onih penzionera koji rade na crno, a to najčešće čine radeći kao obezbeđenje u privatnim firmama ili na gradilištima, kao građevinski i sezonski radnici, pekari, prodavci, vozači... Te i slične poslove oni rade za znatno manje novca nego što bi to činili legalno zaposleni radnici jer su prinuđeni na to da dopunjavaju kućni buyet kada već s penzijom ne mogu da sastave početak i kraj meseca.

Po oceni predsednika Sindikata penzionera „Nezavisnost” Miloša Grabunyije, da bi legalnim upošljavanjem penzionera nadoknadila nedostatak radne snage na tržištu rada, Srbija je najpre trebalo da napravi ozbiljan projekat za to, a pre svega reši problem da se radnicima koji su još u radnom odnosu doprinosi obračunavaju prema stvarnoj zaradi. Tek onda, kako ističe, može se govoriti o zapošljavanju penzionera.

– Među penzionerima ima onih koji bi i te kako bili korisni poslodavcu – naravno, mislim na one koji su ranije otišli u penziju, uzimajući, recimo, otpremninu, a ne na invalidske – objasnio je Grabunyija. – Treba znati da u Srbiji ima oko 360.000 penzionera koji primaju manje od 15.000 dinara mesečno i oko pola miliona onih s manje od 25.000.

Invalidski penzioneri mogu raditi samo po ugovoru o delu. Kada ponovo budu obuhvaćeni sistemom osiguranja, Fond PIO im obustavlja isplatu penzija, poziva ih na kontrolni pregled, na kojem lekar može da im potvrdi ili promeni nalaz, ocenu i mišljenje o radnoj sposobnosti, što zavisi od opšteg stanja i sposobnosti penzionera. Upravo ta odredba Zakona o PIO o obustavljanju penzija invalidskim penzionerima ukoliko ponovo počnu da rade – jer su pravo na ovu kategoriju penzije i ostvarili zbog procene da nisu sposobni da rade – dovodi do toga da najveći deo njih radi na crno jer su u penziju otišli znatno ranije od radnika koji su morali da odrade ceo radni vek i stignu do 65. godine života.

Inače, po srpskom Zakonu o penzijskom i invalidskom osiguranju, penzioneri iz kategorije starosnih mogu se zaposliti po ugovoru o radu, ugovoru o delu, autorskom ugovoru, vratiti se u sistem osiguranja bez ograničenja i uz sve to primati penziju. Kada je reč o zdravstvenom osiguranju, penzioner se izjavom izjašnjava o tome da li želi da koristi zdravstveno osiguranje po osnovu penzije ili da mu doprinos obračunava i plaća poslodavac. U slučaju da odluči da ostane na osiguranju po osnovu penzije, poslodavac ima toliko manje izdataka za njega. Međutim, samo u slučaju da penzioner odabere da mu zdravstveno osiguranje plaća poslodavac stiče pravo na bolovanje, dok u slučaju da je ostao na penzionom to pravo nema. Takođe, po Zakonu o PIO, pravo na ponovni obračun penzija imaju oni penzioneri kojima su najmanje godinu bili uplaćivani doprinosi na osnovu naknadnog radnog angažovanja.

LJ. Malešević