Otetu imovinu dobijaju i naslednici boraca iz Velikog rata

Tako je zapravo kralje Petar želeo da se oduži solunskim borcima i dobrovoljcima. Da bi ispunio obećanje veliki zemljišni posedi koji su postojali pre Prvog svetskog rata, pogotovo u Vojvodini, morali su da se usitne, a zemlja dodeli solunskim borcima i dobrovoljcima iz Crne Gore, Bosne i Hercegovine, Hrvatske i sa Kosova i Metohije.

Oduzimani su delovi velikih poseda, a solunski borci i dobrovoljci dobili su ono što im je kralj Petar i obećao. Oni koji su stizali u Vojvodinu dobijali su zemljište i prazan plac za izgradnju kuće, ali nisu imali poljoprivrednu mehanizaciju, stoku, hranu, a njihove porodice nisu bile prilagođene prostoru naseljavanja. No, brzo su se ove kolonističke zajednice dobrovoljaca navikle na nove prostore i obradivo zemljište i do 1941. godine izgradili su nova naselja u Vojvodini, naučili da obrađuju zemlju, podigli hramove, sokolske domove, škole... Mnoga vojvođanska naselja napravili su upravo solunski borci i dobrovoljci kojima je posle Prvog svetskog rata dodeljeno zemljište.

Do početka Drugog svetskog rata, 1941.godine, mnoge porodice solunskih boraca i dobrovoljaca uspele su ne samo da zadrže poljoprivredno imanje koje im je država dodelila, već su napredovali, kupovali nove njive i gradili nove kuće. Međutim, posle Drugog svetskog rata ni oni nisu bili pošteđeni agrarne reforme, nacionalizacije, konfiskacije... pa ih je zadesila sudbina da im novi vladar socijalističke Jugoslavije oduzima ono što im je kralj dodelio.

Kada je 1991. godine ukinut zemljišni maksimum, koji je uveden 1953. godine i limitiran na 10 hektara ili 17 katastarskih jutara, neki solunci ili njihovi naslednici dobili su deo oduzete imovine, ali su mnogi od njih ostali kratkih rukava. Tračak nade naslednicima solunskih boraca i dobrovoljaca dao je Zakon o vraćanju oduzete imovine i obeštećenja, čija primena je u toku, ali je i on propisao pod kojim uslovima je povraćaj oduzetog poljoprivrednog zemljišta moguć, kao i da nema ništa od obveznica za naslednike.

Naime, Jasna Selaković, direktorka Područne jedinice Novi Sad Agencije za restituciju kaže za “Dnevnik” da su u zakonskom roku podneti zahtevi za vraćanje oduzete imovine odnosno obeštećenje poljoprivrednog zemljišta koje je dodeljeno solunskim dobrovoljcima. Takvih zahteva je, ističe, najviše stilog iz Banata.

- Poljoprivredno zemljište dodeljeno solunskim dobrovoljcima posle Prvog svetskog rata, a koje je oduzete nakon Drugog svetskog rata jeste predmet restitucije. Važno je napomenuti da je neophodno da u navedenim predmetima podnosioca zahteva dostave dokaz o pravu svojine bivšeg vlasnika u odnosu na imovinu koja se potražuje, kao i dokaze o oduzimanju imovine da bi ostvarili pravo na povraćaj imovine odnosno obeštećenje – kaže Jasna Selaković.

Drugim rečima, ukoliko je zemlja bivšim solunskim borcima i dobrovoljcima oduzeta nakon 1945.godine za to mora postojati dokaz kao što je odluka ili rešenje vlasti uspotavljene posle Drugog svetskog rata. Solunci jesu dobijali zemlju odlukom kralja kao zaslugu za učešće u Prvom svetskom ratu i oni su upisani sa pravom svojine na tako dodeljenim im njivama odnosno ušli su u posed i obrađivali zemljište.

Deo solunskih boraca i dobrovoljaca  nije se upisao kao vlasnik zemljišta nakon isteka određenog roka posedovanja, pa teško danas naslednici mogu da dokažu da je to bilo njihovo.

Upravo zbog toga je potrebno i rešenje o dodeli kao i ono o oduzimanju odnosno podržavljenju nakon Drugog svetskog rata.

LJ. Malešević