ŽUTE UBICE VREBAJU Srbija je 1999. godine zagađena kasetnim bombama koje su izručili avioni NATO

Mada američki zakon zabranjuje izvoz kasene municije, predsednik Džozef  Bajden je u mogućnosti da se odrekne ovog pravila, pa je smrtonosno oružje stiglo u naoružanje ukrajinske vojske.

Kasetne bombe se tako vraćaju u igru koja nam je nažalost vrlo poznata: tokom bombardovanja 1999. godine NATO delovao kasetnim bombama po više lokacija u 16 opština u Srbiji:  Brusu, Kraljevu, Preševu, Bujanovcu, Kuršumliji, dve niške opštine Medijana i Crveni Krst, Užicu, Raškoj, Gayinom Hanu, Tutinu, Sjenici, Vladimircu, Staroj Pazovi i Sopotu.

Prilikom bombardovanja snage NATO-a su koristile sledeće kasetne bombe: RBL – 755, CBU – 87, CBU – 99, AGM – 154/A i BL-755 u kojima se nalazilo od 145 do 247 komada kasetne municije tipa MK-1, MK-4, MK-118, BLU-97A i BLU-97A/B.

U toku i neposredno nakon bombardovanja, policija i vojska Srbije je uklanjala neeksplodiranu kasetnu municiju koja se nalazila na površini zemlje što je značajno uticalo na smanjenje broja stradalih, pre svega, dece. U Centru za razminiranje Srbije za “Dnevnik” su saopštili da je od kasetnih bombi očišćena površina od 14.028.603 kvadratnih metara odnosno 3.175 lokacija na kojima su nađene “žute ubice”, kako inače nazivaju kasetne bombe.

- Preostala neočišćena površina od kasetnih bombi iznosi 610.173 kvadrata metra i nalazi se na teritorija opština Bujanovac i Užice, odnosno na aerodromu Ponikve – ističu u Centru za razminiranje i napominju da se informacije odnose na bazu podataka na civilnim površinama.

U Centru ističu značaj i napore države koja ulaže direktna sredstva za razminiranje, a koja se višestruko uvećavaju novčanim sredstvima donatora, gde su od posebnog značaja donacije SAD i Južne Koreje. Podsećaju i da je Vlada Ruske Federacije 2008., 2009., 2013. i 2014. godine finansirala razminiranje i uništavanje kasetne municije na četiri lokacije u Nišu.

Kasetna municija je bomba koja se otvara u vazduhu i ispušta manje “bombe” na širokom području. Namenjene su, pre svega, za uništavanje tenkova i trupa, a mogu da istovremeno pogađaju više ciljeva. Kontroverzna je i zbog visoke stope štetnosti, što znači da neeksplodirane bombe mogu dugo da se zadržavaju na zemlji i da kasnije mogu da eksplodiraju.

Zbog svega toga, Ujedinjene nacije su 2008. godine donele Konvenciju o kasetnoj municiji, koja je stupila na snagu dve godine kasnije. Ona propisuje zabranu svake upotrebe, skladištenja, proizvodnje i transfera kasetne municije.  Prema podacima UN, Konvenciju je do sada ratifikovalo 120 država, a Srbija je ostala jedina zemlja Zapadnog Balkana koja još nije stavila potpis na taj dokument.

Ni sam NATO nema jedinstven stav o kasetnoj munici.

- Neki saveznici su potpisali zabranu njihove upotrebe, a neki nisu. O tome odlučuju vlade svake države, a ne NATO - rekao je generalni sekretar Alijanse Jens Stoltenberg.

Inače, sama upotreba kasetne municije nije kršenje međunarodnog prava, ali njihova upotreba protiv civila jeste. Kao i u svakom ratu utvrđivanje ratnog zločina zahteva razmatranje pitanja da li je meta bila legitimna i da li su preduzete mere opreza da se izbegnu civilne žrtve.

Prema podacima Norveške narodne pomoći, u nesrećama od kasetnih bombi kod nas evidentirana je 191 žrtva. Poginula je 31 osoba, a ranjeno 160. Najveći broj stradanja bio je u vreme delovanja NATO avijacije.

- Tokom ovih delovanja smrtno je stradalo 26 ljudi, a teže ili lakše ranjeno 151. Od završetka  delovanja NATO aviona do novembra 2008. godine stradalo je još 14 ljudi, od kojih pet smrtno, dok je devet ranjeno, među kojima su pirotehničari, poljoprivrednici i deca – navode u Centru.

Milan Bozokin