Šta je ostalo od najmoćnije armije na Balkanu?

Ovo puta u žižu interesovanja JNA je došla zbog deobnog bilansa. Sastanak o sukcesiji imovine bivše savezne armije bio je najavljen za četvrtak, ali je otkazan.

JNA je, prema mnogim tvrnjama, po veličini i naoružanju bila treća ili četvrta vojska u Evropi. Takvo mesta zauzimala je i po broju oružja, ali među komunističkim vojskama tadašnje Evrope.

Prema podacima do kojih smo došli, na samom početku 1990. mirnodopska JNA imala je 275.341 pripadnika od čega 25.101 oficira, 19.165 podoficira, 539 vojnih službenika, 2.027 vojnika po ugovoru, 38.423 civila na službi u Armiji i 189.855 vojnika i pitomaca.

Kopnena vojska je po brojnosti bila najveći vid JNA. Imala je oko 140.000 aktivnih vojnika (uključujući 90.000 regruta), a mogla je u ratnim okolnostima da mobilizuje preko milion rezervista. JNA je u godini pred raspad imala, govore neki podaci, 1.850 srednjih i 13 lakih tenkova. U borbenim jedinicama bili su sovjetski tenkovi T-54 i T-55 i T-72, oko 450 jugoslovenskih M-84 i nekoliko američkih M-47 tenkova.

JNA je imala više od 400 borbenih vozila pešadije M80, 500 vozila BVP M-80A i 300 oklopnih transportera koji su se proizvodili u Jugoslaviji. Pešadija je koristila više od 200 sovjetskih oklopnih transportera BTR-152,BTR-40 i BTR-50 koji su kupljeni tokom 1960-ih i 1970-ih. Imala je i 100 M-3A1 poluguseničara koji su proizvedeni u Sjedinjenim Državama i mali broj novih rumunskih TAB-72 (varijanta BTR-60) oklopnih transportera.

Oklopna vozila za izviđanje su brojala nekoliko starijih sovjetskih BTR-40, novih BRDM-2 i BTR-60 modela i domaća BOV i M-8 vozila.

Artiljerija JNA je bila opremljena sovjetskim, američkim i domaćim sistemima. Od artiljerije sovjetskog porekla u JNA nalazilo se približno 1000 vučenih haubica kalibra 122 mm, topovi kalibra 130 mm, haubice/topovi od 152 mm i haubice kalibra 155 mm.

U artiljerijskim baterijama nalazilo se oko 700 starijih američkih vučenih topova od 105 i 155 mm i domaći modeli M-65. Vučena artiljerija je bila vrlo važna za operacije u planinskim krajevima Jugoslavije.

Artiljerija je koristila sovjetske samohodne topove od 100 mm i 122 mm i jugoslovenske samohodne topove M-7 od 105 mm, kao i preko 6.000 minobacača od 82 i 120 mm, uključujući i minobacače montirane na varijantu M-60PB  standardnog oklopnog transportera.

JNA je koristila nekoliko raketnih sistema uključujući 160 MRL-32 i M-63 višecevnih bacača raketa. Arsenal JNA je uključivao četiri lansera nevođenih sovjetskih raketa zemlja-zemlja FROG-7 dometa 100 kilometara. Prvi ovakav sistem je instaliran 1967.

Protivtenkovske jedinice JNA su koristile vučene protivtenkovske topove, beztrzajne cevi i sovjetske protiv-tenkovske vođene rakete. Od protiv-tenkovskih topova koristili su se modeli od 75, 90 i 100 mm.

Bestrzajne cevi su se izrađivale u Jugoslaviji i koristili su se modeli od 57, 82 i 105 mm. Cevi od 82 mm mogle su se montirati na oklopne transportere M-60PB.

JNA je imala i moćnu protivvazdušnu odbranu (PVO). Kopnena vojska je imala četiri baterija s raketama zemlja-vazduh i 11 pukova protivavionske artiljerije. Raketne jedinice su koristile sovjetske rakete SA-6, SA-7, SA-9, SA-13,SA-14 i SA-16. Sistemi kratkog dometa su takođe korišćeni u pešadiji.

Protivavionska artiljerija je imala više od 5.000 sistema. Od samohodnih protivavionskih topova korišćeni su sovjetski dvostruki sistemi ZSU-57-2 od 57 mm i domaći trostruki sistemi BOV-3 od 20 mm i dvostruki BOV-30od 30 mm. Veliki broj vučene protivavionske artiljerije je takođe bio u arsenalu JNA, domaćeg i stranog porekla.

Ratno vazduhoplovstvo (JRV) imalo je oko 32.000 pripadnika, uključujući i 4.000 regruta a raspolagalo je s više od 700 aviona i 200 helikoptera.

U 12 eskadrila bili su raspoređeni jurišni lovci domaće proizvodnje za neposrednu vazdušnu podršku (165 aviona “orao-2”, “super galeb G-4 i J-21 “jastreb”, kao i stariji P-2 “Kraguj”). Bili su naoružani s AGM-65 raketama “maverik” vazduh-zemlja američke proizvodnje ili sovjetskim AS-7 i AS-9 raketama.

U devet eskadrila bilo je raspoređeno 130 sovjetskih MiG-21 presretača, naoružanih sovjetskim raketama vazduh-vazduh AA-2 i sličnim  i nešto savremenijim AA-8 raketama. 

Tokom 1987. Jugoslavija je kupila 16 MiG-29 presretača. Imala je i dve eskadrile s više od 30 sovjetskih “jak-40”, “Antonov An-12” i “Antonov An-26” transportnih aviona, sedam eskadrila transportnih helikoptera Mi-8 i domaćih “gazela”, koje su u Mostaru proizvođene po francuskoj licenci.

Bivša JNA je za odbranu Jadranskog mora imala 11 podmornica, 15 raketnih čamaca i topovnjača, 14 torpednih čamaca i 79 ostalih brodova.

Koliko je i gde ovog oružja završilo nakon raspada teško će se precizno utvrditi, pa čak i ako se otvori arhiva. Uz to, i onaj deo koji još postoji je protokom vremena dosta zastareo i pitanje je koliko može da se koristi.

        Milan Bozokin